๏ รังนกนึ่งน่าซด                 โอชารสกว่าทั้งปวง
นกพรากจากรังรวง               เหมือนเรียมร้างห่างห้องหวน

  
ขออัญเชิญบทพระราชนิพนธ์กาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวานโดยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ มาขึ้นต้น เพื่อแสดงว่ารังนกนั้นเป็นอาหารในวังที่พระมหากษัตริย์ไทยเสวยมาแต่โบราณ ดังปรากฏความในพระราชนิพนธ์ข้างต้น

                ในประเทศจีน  หนึ่งในสามสิ่งสุดยอดของอาหารจีนคือรังนกนางแอ่น ที่คนจีนถือว่าเป็นสัตว์มงคลชนิดหนึ่ง อีกสองอย่างคือหูฉลามกับอุ้งตีนหมี ประเพณีความเชื่อเกี่ยวกับอาหารของคนจีนนั้นจะคำนึงถึงสรรพคุณของอาหารที่เป็นประโยชน์หรือเป็นโทษต่อสุขภาพควบคู่ไปกับความอร่อยลิ้น คนจีนจึงยกให้รังนกเป็นทั้งยาและอาหารบำรุงร่างกาย โดยมีความเชื่อว่ารังนกมีสรรพคุณด้านการบำรุงและรักษาโรคเกี่ยวกับระบบทางเดินหายใจ เช่น โรคปอด และวัณโรค  เป็นต้น ตามหลักฐานทางประวัติศาสตร์คนจีนรู้จักการนำรังนกมาเป็นอาหารมานานไม่น้อยกว่าหนึ่งพันปี จัดเป็นของหายากและมีราคาแพงจนได้รับฉายาว่า ทองคำขาว (White Gold) หรือคาเวียร์แห่งโลกตะวันออก จัดเป็นอาหารเสริม สุขภาพหรือบำรุงร่างกายชนิดหนึ่งที่นิยมแพร่หลายในหมู่ชาวจีนและกลุ่มคนที่มีฐานะดี ซึ่งปัจจุบันถือว่าเป็น อาหารฟังก์ชัน  ( ผลิตภัณฑ์อาหารสุขภาพ 

Functional food) ซึ่งในอดีตนั้นรังนกนางแอ่นที่ต้มกับน้ำตาลกรวดได้รับการยกย่องว่าเป็นอาหารบำรุงชั้นยอดของฮ่องเต้ ตลอดจนกลุ่มชนชั้นสูงของจีน วัฒนธรรมการกินรังนกในประเทศต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น ไทย ญี่ปุ่น สิงคโปร์และ ตลอดจนประเทศอื่นๆ พลอยได้รับการถ่ายทอดจากชาวจีนไปด้วย และยังพบหลักฐานว่าในสมัยราชวงค์หมิงตอนปลายนั้น เมื่อแพทย์เขียนใบโพยสั่งยามักจะมีรังนกเป็นส่วนผสมเสมอ 

รังนกเกรดหนึ่ง

รังนกถูกสร้างมาจากการสำรอกน้ำลายของพ่อแม่นก ที่ถักทอรังนกก่อนการผสมพันธุ์เพื่อทำรังวางไข่ และเป็นที่อยู่ของลูกนกก่อนที่จะบินได้ ซึ่งจะประกอบด้วยน้ำลายของนกถึง 85-97%  นกนางแอ่นตัวผู้และตัวเมียจะช่วยกันสร้างรังเป็นคู่ๆ รังนกตัวเมียจะโตกว่ารังนกตัวผู้ เพราะสร้างเพื่อการวางไข่และกกไข่ของแม่นก มันจะสร้างรังครั้งแรกในเดือนธันวาคม โดยใช้เวลาประมาณ 100 วัน จึงจะเริ่มเก็บรังนกได้ราวเดือนมีนาคม  รังนกที่ถูกสร้างขึ้นครั้งแรกจะมีสีขาวสะอาด เรียกว่ารังนกชั้น 1 ซึ่งมีราคาดี เมื่อรังนกถูกเก็บไปแล้ว มันจะสร้างรังขึ้นใหม่เป็นครั้งที่สองซึ่งจะทำอย่างลวกๆ จึงมีสีค่อนข้างเหลือง หลังจากนี้ราว 20 วัน จึงเก็บรังนกได้ แล้วนกจะสร้างรังเป็นครั้งที่สาม โดยใช้เวลา 40 วัน จากนั้นจะวางไข่และฟูมฟักออกเป็นตัว นกนางแอ่นวางไข่ครั้งละ 2 ฟอง มีขนาดเท่าไข่นกกระจอก เมื่อลูกนกมีอายุประมาณ 40 วัน จะบินจากรังแม่ไปมีเหย้ามีเรือน แล้วเริ่มวงจรครอบครัวใหม่ต่อไปเรื่อยๆ

ถ้ำรังนกสัมประทานเฝ้ากันตลอด 24 ชั่วโมง

จำนวนรังนกที่เก็บได้ในแต่ละปีจะมีความสัมพันธ์โดยตรงกับจำนวนนกที่อาศัยอยู่ในเกาะแต่ละเกาะ ดังนั้นผู้รับสัมปทานจะพยายามเพิ่มปริมาณนกโดยการดูแลรักษาธรรมชาติ และสภาพแวดล้อมของเกาะที่นกอาศัยอยู่ไม่ให้มีการเสื่อมสลายไป บนเกาะรังนก ต้นไม้ทุกต้นจะถูกอนุรักษ์ดูแลอย่างดี ไม่มีการตัดไม้ทำลายป่า ปลาทะเลต่างๆรอบเกาะก็จะมีชุกชุม เพราะจะไม่มีการระเบิดปลา หรือใช้แหจับปลาในบริเวณรอบๆเกาะ การที่ต้องดูแลสภาพแวดล้อมอย่างเข้มงวดเป็นเพราะเกรงกันว่าถ้าสภาพแวดล้อมเปลี่ยนอาจมีผลกระทบกับจำนวนนกนางแอ่นที่มาอาศัย การวางไข่และการฟักตัวของนกนางแอ่นก็เช่นกัน ผู้รับสัมปทานจะต้องดูแลไม่ให้มีการรบกวนนก เพราะหากมีการรบกวนนกในช่วงนกวางไข่ อาจทำให้นกวางไข่น้อยและมีการฟักตัวของลูกนกน้อยตามไปด้วย ซึ่งนั่นก็หมายถึงปริมาณรังนกที่จะน้อยลงในปีต่อๆไป

ถิ่นสัญจรนกแอ่น

เกาะแก่งและทะเลในอ่าวไทยแหล่งที่สัญจรของนก

เนื่องจากมีความสนใจบริโภคกันมากทั้งในประเทศและต่างประเทศ โดยเฉพาะประเทศในแถบเอเชีย จึงมีธุรกิจการทำรังนกเป็นผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปออกจำหน่าย เพื่อความสะดวกรวดเร็วในการบริโภค เช่น เครื่องดื่มรังนกแท้ เครื่องดื่มรังนกผสมโสม

รังนกที่วางขายในตลาดฮ่องกง

ขนาด เศรษฐกิจที่เจริญเติบโตอย่างมากของประเทศจีนซึ่งเป็นตลาดใหญ่ของผู้บริโภค   มีความต้องการรังนกมากขึ้น และเนื่องจากนกนางแอ่นพันธุ์นี้จะอาศัยอยู่เฉพาะในประเทศแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งแต่ประเทศเวียดนาม กัมพูชา ไทย พม่า มาเลเซีย สิงคโปร์ และอินโดนีเซีย จึงมีปริมาณที่จำกัด ทำให้ราคาของรังนกแอ่นสูงขึ้นอย่างมาก    จึงมีราคาตั้งแต่กิโลกรัมละ 6 หมื่นบาท จนถึงแสนกว่าบาท

สันนิษฐานว่าคนไทยเก็บรังนกนางแอ่นขายและบริโภคกันมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาหรือก่อนหน้านั้น เพราะในสมัยกรุงศรีอยุธยามีการเก็บอากรรังนกและจัดรังนกเป็นสินค้าผูกขาดของหลวง ราษฎรจะทำการซื้อขายโดยอิสระไม่ได้ ต่อมาในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ถือว่ารังนกเป็นสินค้าที่ค้าขายได้โดยพระคลังสินค้าเท่านั้น เป็นสินค้าที่ไม่อนุญาตให้ผู้อื่นซื้อขายได้ตามอำเภอใจ และได้มีการจัดอากรรังนกให้อยู่ในกลุ่มภาษีของต้องห้าม 6 อย่างคือ รังนก ไม้กฤษณา นอแรด งาช้าง ไม้จันทน์ และไม้หอม 

การบริโภครังนกนางแอ่นได้รับความนิยมสูงสุดจากชาวจีน ส่วนคนไทยแม้จะคุ้นเคยอยู่บ้าง แต่รังนกเป็นของหายากและมีราคาแพง ความนิยมในการบริโภครังนกของคนไทยจึงมักจะอยู่ในแวดวงสังคมชั้นสูง และเป็นอาหารที่ใช้ต้อนรับแขกบ้านแขกเมืองในโอกาสพิเศษ แต่ในปัจจุบันการบริโภครังนกมิได้จำกัดชนชั้นดังแต่ก่อน ใครๆ ก็สามารถซื้อหารังนกมาบริโภคกันได้ทั่วไป หากมีความเชื่อและมีกำลังทรัพย์เพียงพอ   

คอนโดนกนางแอ่น              

ช่วงปี 1997–1998 ที่ประเทศอินโดนีเซีย เกิดจากภาวะแห้งแล้งรุนแรงจากปรากฏการณ์ เอลนีโญ พื้นที่ป่าและที่ดินพรุถูกเผา ส่งผลให้เกิดหมอกควันปกคลุมทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มลพิษทางอากาศร้ายแรง รวมถึงปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ปริมาณมหาศาล

เนื่องจากเป็นแหล่งใหญ่ที่สุดของถิ่นนกนางแอ่นในอินโดนีเซียจึงถูกไฟป่าลุกลามรุนแรง จนแหล่านกทั้งหลายจึงจำต้องหนีอพยพหาเกาะในอ่าวไทยสร้างที่อยู่ใหม่อย่างสับสนไปทั่ว เช่นตามโบสถ์วัดเงียบๆ ตึกร้าง โกดังร้าง แม้แต่บ้านที่เงียบสงบบางบ้าน จึงมีคนหัวใสลองสร้างตึกเลียนแบบ ทำบรรยากาศถ้ำตามธรรมชาติ ตั้งแต่ปักษ์ใต้บ้านเราเรื่อยขึ้นเหนือไปถึง อำเภอบ้านแหลม บางตะบูน จังหวัดเพชรบุรี จังหวัดแม่กลอง อำเภอบางปะกง จังหวัดชลบุรี จนจรดภาคตะวันออกถึงจังหวัดตรด  ปรากฎว่าบ้างก็ได้ผล มีนกเข้าเกาะผนังตึกร่ำรวยไป บ้างโชคไม่ดี เพราะขาดเคล็ดลับการล่อนกเข้าพัก จึงขาดทุนไปจำนวนหนึ่ง แต่ก็ทำให้ชาวไทยจำนวนมีอาชีพใหม่เพิ่มขึ้น

เมนูรังนกที่เยาวราช

การปรุงรังนก

 ก่อนนำมาตุ๋นมีวิธีการเลือกรังนกที่มีคุณภาพ คือ ต้องเลือกรังใหม่ สีขาว และมีลักษณะรังเหมือนรูปเรือ นำมาล้างทำความสะอาดด้วยน้ำที่ไร้กลิ่นใดๆ เนื่องจากน้ำประปาที่มีกลิ่นคลอรีน อาจจะทำให้มีกลิ่นติดไปในเนื้อรังนก ใช้แรงงานคัดเศษสกปรกด้วยปากคีบเล็กๆ เลือกขนนกย่อยๆ ที่ติดมาทิ้งให้หมดเกลี้ยง แล้วจึงผึ่งในร่มให้สะเด็ดน้ำ จะได้กลิ่นหอมเฉพาะตัว

จากนั้นให้แช่น้ำสะอาดข้ามอีกคืน ปริมาณเนื้อรังนกจะเพิ่มขึ้นราวสิบเท่าตัว ลักษณะเป็นเกล็ดวุ้นขาว จากนั้นแช่รังนกด้วยน้ำร้อน 80 องศาเซลเซียส อีกประมาณ 3 ชั่วโมง เนื้อรังนกจะนิ่มเนียน มีสีใสๆ คล้ายเกล็ดผลึกแวววาว พร้อมปรุงกินตามสูตรใครสูตรมัน  

รังนกนึ่งน้ำตาลกรวด แค่งหน้าด้วยเม็ดเก๋ากี้

1.รังนกตุ๋นเก๋ากี้

คนจีนแต้จิ๋วเรียก เก๋ากี้เอี้ยงออ มีส่วนผสมของรังนก 5 กรัม เก๋ากี้ 10 กรัม น้ำตาลกรวด 50 กรัม ตุ๋นกินทุกเช้าเย็น ครั้งละหนึ่งถ้วย มีสรรพคุณช่วยบำรุงปอด ตับ และไต เหมาะสำหรับผู้ที่ปอดอ่อนแอ ไอแห้ง หรือหลอดลมอักเสบเรื้อรัง ช่วยบรรเทาอาการร้อนในตอนบ่าย ร่างกายอ่อนแอ เหงื่อออกผิดปกติขณะหลับ และผู้ป่วยวัณโรคในระยะพักฟื้น

การตุ๋นด้วยน้ำตาลกรวดกับน้ำในสัดส่วน 1:7 ชอบหวานมากหวานน้อยสามารถเพิ่มลดสัดส่วนของน้ำหรือน้ำตาลกรวดได้ไม่จำกัด ได้ที่แล้วโรยเม็ดเก๋ากี้เป็นโอสถสวยงามจะกินร้อนหรือแช่กินเย็นชื่นใจดี หรือ แช่เย็นเก็บได้ประมาณครึ่งเดือน

รังนกตุ๋น เห็ดหูหนูขาว

แช่เห็ดหูหนูขาวหนึ่งดอกจนบานเกือบเท่าชาม ตัดรากส่วนแข็งออก แยกกลีบเห็ดเป็นกลีบเล็กๆ เอาไปต้มน้ำเดือดประมาณ 5 นาที แล้วสงขึ้นพักให้สะเด็ดน้ำ ตักลงในรังนกตุ๋นผสมน้ำเชื่อมตามวิธีแรก เป็นอันเสร็จ สรรพคุณของวิธีนี้ ช่วยบรรเทาถุงลมโป่งพองของบรรดาขี้ยา แก้ปอดไม่มีแรง และอาการไอแบบแห้งๆ

ซุปรังนกเนื้อปู

นำรังนกที่เตรียมไว้แล้ว 300 กรัม และเนื้อปูก้อน 100 กรัม ใส่ในน้ำซุปพิเศษ (น้ำซุปเดียวกับหูฉลามน้ำใส) 3 ถ้วยตวง ต้มให้เดือด เติมไวน์จีน เกลือ ละลายแป้งมันฮ่องกงคนจนข้นพอประมาณ ระวังอย่าให้เหนียวเกินเป๊นแป้งเปียก ตักใส่ชามโรยพริกไทย เด็ดใบผักชีแต่งหน้า

ซุปรังนกกับไข่นกพิราบ

นำรังนกที่ตุ๋นรอไว้แล้ว 300 กรัม น้ำซุปแบบพิเศษ 6 ถ้วยตวง ถ้าแถวบ้านมีนกพิราบมาทำรัง ปีนขึ้นไปขโมยมาต้มสัก 6 ฟอง แล้วปอกเปลือก ไข่นกพิราบต้มนี้ไข่ขาวจะมีสีใสเป็นวุ้นคล้ายเยลลี่ ถ้ากลัวบาปหรือหาไม่ได้ก็ใช้ไข่นกกระทาพอกล้อมแกล้มแทนได้ นำทั้งหมดมาต้มรวมกัน เติมไวน์จีน 1 ช้อนโต๊ะ ปรุงรสด้วยเกลือ พอเดือดตักใส่ชามโรยพริกไทย

รังนกยัดไส้นกกระทา

นำนกกระทาสดหรือนกพิราบสดมาล้างทำความสะอาด ลูบเกลือป่นทั่วตัว แล้วผึ่งให้สะเด็ดน้ำ นำรังนกที่เตรียมไว้ยัดไปในพุงนกให้เต็ม เย็บท้องนกให้แน่น ปรึกษาซินแสซื้อเครื่องยาจีนมาใส่ชามเติมน้ำซุปและเหล้าเชอรี่ 2 ช้อนโต๊ะ นึ่งประมาณครึ่งชั่วโมง ยกลงประดับใบผักชีโรยพริกไทยเสิร์ฟทั้งชาม

ส่งท้าย

                มีข้อประณามกันบ่อยๆ ว่าผู้บริโภครังนกเป็นพวกใจทมิฬหินชาติ ชอบกลั่นแกล้งนกโดยเอาบ้านของมันมาเป็นอาหาร สร้างความลำบากให้นกจนมันต้องถ่มน้ำลายออกมาปานสายเลือดเพื่อสร้างบ้านใหม่หลังแล้วหลังเล่า จนอาจจะสูญพันธุ์ไปสักวัน ข้างผู้นิยมรังนกก็บอกว่าอุตสาหกรรมรังนกคอนโดมิเนียมที่สร้างตั้งแต่แถบเมืองตราดเมืองจันทน์จนจรดจังหวัดริมอ่าวไทยและอันดามันทั้งหมด เป็นการจัดการที่ช่วยจัดระเบียบนกให้ทำรังเป็นที่เป็นทาง ปลอดภยันตรายจากศัตรูเช่นงูเงี้ยวตามถ้ำคูหา บวกกับความไม่มีระเบียบของถ้ำตามธรรมชาติ ทำให้ลูกนกร่วงตกตายเป็นนิจสิน สู้ที่นกอยู่คอนโดยไม่ต้องเสียค่าเช่าแถมน้ำไฟฟรี และมีรปภ.คอยเฝ้าไม่ให้บ้านถูกงัดแงะ แถมเจ้าของคอนโดยังคอยส่งเสริมให้มันขยายพันธุ์ เพื่อในอนาคตมันจะได้เพิ่มเป็นแรงงานคอยช่วยสร้างบ้านต่อไปอย่างไม่รู้จบ (นกจะทิ้งรังเก่าสร้างรังใหม่ทุกครั้งที่วางไข่ ในรอบปีมันจะไข่ 3 รัง ได้ลูกนก 6 ตัว ถ้าไม่โดนศัตรูตามธรรมชาติทำลายหรือร่วงตกรังไปเสียก่อน)  เข้าทำนอง Win-Win ได้เสียด้วยกัน

       รังนกแท้มีราคาสูงมาก (ตั้งแต่หลักพันถึงหลักแสนบาทต่อกิโลกรัม) ขึ้นอยู่กับประเภทและแหล่งที่มา

รังนกแอ่นจึงไม่เพียงเป็นอาหารเลิศรส แต่ยังสะท้อนวัฒนธรรม ความเชื่อ และเศรษฐกิจในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และจีนอย่างลึกซึ้ง    

อ้างอิง

All Magazine ฉบับ เดือนกันยายน 2020

wiftletsaliva.blogspot.com/2012/09/the-significance-of-swiftlets-nest-color.html

Deep Seek

Wikipedia