ระหว่างที่ภัยโควิดกำลังคุกคามคนทั้งโลก ทำให้มีผู้ติดเชื้อกว่า 160 ล้านคน และเสียชีวิตไปแล้วกว่า 3 ล้านคน  โดยที่อินเดียมีคนติดเชื้อเพิ่มวันละกว่า 3 แสนคนนั้น  ถึงแม้จะมีวัคซีนที่ป้องกันได้ราว 6 เดือน  แต่ก็ต้องเสี่ยงต่อการมีลิ่มเลือดอุดตันและอัมพาตในผู้รับฉีดวัคซีนบางราย   โดยไม่มียาแผนปัจจุบันชนิดใดที่สามารถป้องกันโรคโควิดนี้ได้อย่างเด็ดขาด  แต่เป็นโชคดีของคนไทยที่คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และโรงพยาบาลรามาธิบดี  ได้ค้นพบว่า มีพืชสมุนไพรไทยชนิดหนึ่งที่สามารถปราบเชื้อไวรัสมหาภัยนี้อย่างได้ผล คือ รากกระชายขาว ที่คนไทยใช้ทำอาหารแกงป่าปลาช่อน  ปลาดุกผัดเผ็ด  ข้าวแช่ และทำน้ำยาขนมจีนมาหลายร้อยปีตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี

กระชายขาว หรือ กระชายเหลือง หรือ ขิงทราย Kaempfer , Finger root มีชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Boesenbergiapandurata rotunda , Kaempferiapandurata หรือ ขิงจีน  学名 Chinese Ginger , Galingale เป็นต้น  ไม้ล้มลุกโบราณ สูงราว 60 ซม.  วงศ์ขิง (Zinggiberaceae) พืชพื้นเมืองของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้  เช่น  ไทย เขมร อินโดนีเชีย  เวียดนาม  ศรีลังกา  อินเดีย   มีรากเป็นกระจุกจำนวนมากอยู่ใต้ดิน  ขยายพันธุ์ด้วยเหง้า  รสเผ็ดร้อนขม   กระชายมีสรรพคุณทางยาหลายอย่างจนได้สมญาว่า “โสมไทย”  ในตำราแพทย์แผนไทย ใช้เหง้าและราก เป็นยาอายุวัฒนะ  แก้กองลมหทัยวาตะ  แก้ท้องอืดท้องเฟ้อ   บำรุงกำลัง  บำรุงหัวใจเสริมสมรรถภาพทางเพศ  ขับปัสสาวะ  แก้ปวดข้อ แก้ลมวิงเวียน แน่นหน้าอก ท้องเดิน แผลเปื่อยในปาก ฝีกลากบิด  ระดูขาว    แก้กามตายด้าน  องคชาตตาย ลดการอักเสบ  ต้านเชื้อแบคทีเรีย ใช้เป็นยาบำรุงหัวใจ ต้านเชื้อราที่ทำให้เกิดโรคผิวหนังและในปากยับยั้งการเติบโตของเนื้องอกมะเร็ง  รักษาริดสีดวงทวาร   ละลายนิ่ว  ฆ่าแมลง ฯลฯ

สมุนไพรและยาแผนโบราณของไทยที่มีสรรพคุณแก้ไข้มีหลายอย่าง  เช่น  ฟ้าทะลายโจร สกัดไม่ให้ไวรัสขยายตัว,  ยาเบญจโลกวิเชียร  กระทุ้งพิษ  ,  ยาจันทน์ลีลา ช่วยลดไข้  ,ยาตรีผลา ใช้ล้างพิษ ขับถ่ายระบายพิษ , ยาขาว (ใช้รากสมุนไพรหลายอย่าง สร้างภูมิคุ้มกัน เป็นยาในศิลาจารึก ร.3 ) “พิกัดตรีกาลพิษ”  คือ ยาแก้พิษตามกาลเวลา  ประกอบด้วย หัวเหง้ากระชาย รากกะเพราแดง และเหง้าข่า  มีสรรพคุณบำรุงธาตุ  แก้ไข้สันนิบาต  กามตายด้าน   “ยาเลือดงาม” ประกอบด้วยเหง้ากระชายและสมุนไพรอื่น  ช่วยให้ประจำเดือนมาตามปกติ  แก้มุตกิดระดูขาว     

ราก หรือ นมกระชาย ใช้ทำอาหารไทยหลายอย่างเพราะดับกลิ่นคาวของปลาได้ดี เช่น   ผัดฉ่า  แกงป่า แกงเลียง ต้มโฮกอือ  น้ำพริกแกงที่ใส่ปลา  แกงไตปลา  ขนมจีนน้ำยาใส่กระชาย ผัดเผ็ดปลาดุก  แกงเขียวหวานลูกชิ้นปลากราย  แกงป่าปลาดุกกระชาย  ต้มส้มปลานิลกระชาย      และอาจทำอาหารต่างชาติประยุกต์   เช่น  ขนมจีนเส้นบุกน้ำยากะทิปลาทูน่า  สปาเก็ตตี้ขี้เมากระชาย หรือเบคอนคลุกกระชายใบมะกรูด  ได้อีกด้วย  โดยควรใช้กระชายแก่ในอาหารราวมื้อละราว 250 กรัมและไม่กินติดต่อกันทุกวัน

เมื่อเดือนมิถุนายน 2563 รศ.นพ.ธันย์ สุภัทรพันธุ์ ศ.นพ. ปิยะมิตร ศรีธรา และ ดร. ศุภฤกษ์ บวรภิญโญ  ได้ประกาศผลการวิจัยของโรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล และศูนย์ความเป็นเลิศทางชีววิทยาศาสตร์ (ทีเซลล์ –TCELS)   พบว่า กระชายขาว มีสารสำคัญอยู่ 2 ตัว คือ   แพนดูราทินเอ (Pandulatin A)  และ พีโนสโตรบิน(Pinostrobin)  ซึ่งมีฤทธิ์ต้านเชื้อรา และแบคทีเรียช่วยให้หลอดเลือดแข็งแรง  กำจัดสารพิษในตับ  ป้องกันหลอดเลือดแข็งตัว    กระชายมีฤทธิ์ต้านโควิด-19 สูงมาก สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตเพิ่มจำนวนของไวรัสที่ก่อโรคโควิดได้มาก  ลดจำนวนเซลล์ที่ติดเชื้อจาก 100% ลดลงจนเหลือ 0%  นอกจากกระชายขาวจะสามารถฆ่าเชื้อโควิดได้แล้ว ยังสามารถยับยั้งไม่ให้เกิดไวรัสตัวใหม่ได้อีกด้วย (https://mahidol.ac.th/th/2020/tcels-covid-19/)

กระชายขาวมีหลายพันธุ์ เช่น พันธุ์รากกล้วย พันธุ์ปุ้ม (รากสั้น)   มีการปลูกกระชายขาวมากที่จังหวัดกาญจนบุรี  นครปฐม ชุมพร ลพบุรี  ราชบุรี  พิจิตร  นครราชสีมา  สุพรรณบุรี  จันทบุรี   ควรปลูกกระชายใต้ร่มเงาของต้นไม้อื่น เช่นสวนผลไม้เก่า โดยเฉพาะพื้นที่ปลูกกล้วยจะดีมาก   แต่ไม่ควรปลูกใต้ร่มเงาของต้นมะขาม มะปราง หรือมะยงชิด เพราะต้นกระชายจะยุบตายก่อนจะลงหัว  กระชายชอบดินร่วนซุย  ไม่ชอบดินแข็ง ดินเหนียวและดินลูกรัง   ใช้ขี้ไก่เป็นปุ๋ย โดยไม่แนะนำให้ใส่ขี้วัวทั่วไปเพราะจะมีหญ้าขึ้นมาก กำจัดยาก  

วิธีการเตรียมเหง้าพันธุ์กระชาย ควรคัดเลือกหัวพันธุ์ที่มีอายุเฉลี่ย 7-9 เดือน มีตาสมบูรณ์และไม่มีโรคแมลงทำลาย แบ่งหัวพันธุ์ด้วยการหั่นหรือบิดแล้วทาด้วยปูนแดง  ขนาดของเหง้าควรจะมีตาอย่างน้อย 3-5 ตาหรือแง่ง  ก่อนปลูกควรแช่หัวพันธุ์นานประมาณ 30 นาทีด้วยยาป้องกันกำจัดเชื้อราและสารฆ่าแมลงที่ป้องกันแมลงในดิน

การปลูกกระชายนั้น ควรขุดหลุมให้มีระยะระหว่างแถวประมาณ 30 เซนติเมตร เว้นระยะระหว่างต้น 20 เซนติเมตร ก่อนปลูกให้รองก้นหลุมด้วยปุ๋ยขี้ไก่เก่า หลุมละ 200 กรัม (ประมาณ 1 กระป๋องนม)   ฝังเหง้ากระชายลงไปในดินแล้วกดดินให้แน่น  คลุมแปลงปลูกด้วยฟางข้าวหนาประมาณ 2 นิ้ว เพื่อป้องกันการงอกของวัชพืชและช่วยรักษาความชื้นในดิน หลังจากปลูกเสร็จให้รดน้ำให้ชุ่ม  เมื่อต้นกระชายงอกยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ควรรีบกำจัดวัชพืชและใส่ปุ๋ย

ปัญหาที่สำคัญในการปลูกกระชาย คือ ปัญหาโรคเน่า ทำให้ตายทั้งกอ ซึ่งเกิดจากหลายสาเหตุ เช่น  เชื้อรา  ดินมีสภาพความเป็นกรดสูง   น้ำท่วมขัง  ต้องแก้ไขด้วยการใส่ปูนขาวในอัตรา 200-300 กิโลกรัมต่อไร่   โดยหว่านรอบโคนต้น หรือจะใส่ในช่วงของการเตรียมดินก็ได้   และควรจุ่มเหง้ากระชายด้วยสารป้องกันและกำจัดเชื้อราก่อนปลูก  การใส่ปุ๋ยเคมีให้กับต้นกระชายมากๆ อาจเป็นสาเหตุที่ทำให้ต้นกระชายเน่าตายได้    หลังจากปลูกไปได้นาน 8 เดือน จะใช้จอบ หรือใช้น้ำฉีดขุดรากขึ้นมาขายได้ โดยวิธีการสังเกตที่ใบและต้นของกระชาย จะเริ่มมีสีเหลืองและยุบตัวลง  ขณะที่ขุดรากกระชายขึ้นมานั้น   เกษตรกรบางรายจะฝังเหง้าเล็กๆ ลงไปพร้อมกับการขุด  เป็นการประหยัดแรงงานในการปลูกรุ่นต่อไป

หลังจากที่ขุดกระชายขึ้นมาจะต้องนำไปล้างทำความสะอาดและตัดแต่งเหง้าหรือรากที่ฉีกขาดออกก่อนที่จะขาย  หรือจะหั่นตากแดดให้แห้ง  บดเป็นผง  แล้วนำไปชงกับน้ำร้อนดื่มเป็นชากระชายก็ได้  ข้อดีของการปลูกกระชาย คือ เป็นพืชที่ไม่ต้องรีบขุดมาขายเหมือนพืชอื่น ช่วงไหนราคาไม่ดีก็ปล่อยทิ้งไว้จนกว่าพอใจจึงขุดขึ้นมาขาย     การปลูกกระชายเหมือนกับการฝากธนาคารที่ถ้าเก็บไว้นานจะได้ผลผลิตเพิ่มขึ้น กระชายจะมีราคาสูงสุดในช่วงแล้งก่อนถึงเทศกาลสงกรานต์

กระชายจัดเป็นพืชที่ใช้การบำรุงรักษาน้อย มีโรคและแมลงรบกวนไม่มาก มีความต้องการของตลาดตลอดทั้งปี เก็บไว้ได้นานไม่เสียหาย ถ้าราคาไม่ดีสามารถชะลอการขุดเพื่อรอราคาได้  เกษตรกรที่มีพื้นที่การเกษตรไม่มากหรือมีสวนผลไม้เก่าควรปลูกกระชาย  เพื่อเป็นรายได้เสริมและเพื่อเป็นการใช้ประโยชน์ที่ดินให้เกิดประโยชน์สูงสุด   เมื่อเดือนเมษายน 2564 ลูกเสือ กศน. จังหวัดสมุทรสงคราม และแพร่ ทุกตำบล ได้ทำการปลูกกระชายกว่า 30,000 ต้น เพื่อเตรียมไว้รับมือกับไวรัสโควิดที่กำลังระบาดเข้ามาในประเทศไทย

นพ.พรเทพ  ศิริวนารังสรรค์   อดีตอธิบดีกรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข  แนะนำวิธีทำน้ำกระชาย-โหระพา ดื่มเองที่บ้านอย่างง่ายๆ โดยนำรากกระชาย และใบโหระพา มาแช่น้ำเกลือล้างดินที่ติดมาออก เติมน้ำสะอาดและน้ำมะนาว แล้วหั่นใส่เครื่องปั่นผสมอาหาร กรองกากและฟองที่ขมทิ้งแล้วเติมน้ำผึ้ง ใช้ดื่มเป็นประจำวันละถ้วย

มีคำเตือนจากหมอบางคน ไม่ให้กินน้ำกระชายปั่นทุกวัน แต่กินเป็นอาหาร เช่น แกงป่า ผัดเผ็ดได้ ผู้ป่วยโรคไต ไม่ควรดื่มน้ำปั่นกระชาย หรือน้ำปั่นขมิ้นชันแบบอินโดนีเชีย เพราะอาจทำให้มีสารตกค้างครีเอตินินในไตเพิ่มขึ้น และ ค่าไต egfr ลดลงทำให้เกิดอันตรายต่อไตได้