หากเราต้องใช้ยาตั้งแต่ 2 ชนิดขึ้นไปในเวลาพร้อมๆ กัน หรือใกล้เคียงกัน อาจเกิดปัญหายาตีกันได้ แล้วทำให้ร่างกายได้รับอันตรายเพราะยาตีกัน หรือไม่ได้ผลการรักษาดีเท่าที่ควร นอกจากปัญหายากับยาตีกันแล้ว ยากับอาหาร และยากับ
เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ก็สามารถตีกันได้ 

สัปดาห์นี้ เราจะมาดูกันว่าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์กับยาก่อให้เกิดปัญหาบ้าง เมื่อเราดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เช่น เหล้า เบียร์ หรือไวน์ จะมีผลต่อการทำงานของระบบประสาทส่วนกลาง ทำให้การทำงานร่วมกันของระบบประสาทและกล้ามเนื้อมีประสิทธิภาพลดลง การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำจะส่งผลต่อการทำงานของอวัยวะอื่นๆ เพราะแอลกอฮอล์ส่งผลต่อการทำงานของตับ เนื่องจากตับเป็นอวัยวะหลักในการขจัดแอลกอฮอล์ออกจากร่างกาย ฉะนั้นตับของคนที่ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำจะไม่เหมือนกับตับของคนไม่ได้ดื่มแอลกอฮอล์

การดื่มแอลกอฮอล์ร่วมกับยามีโอกาสทำให้เกิดการเพิ่มฤทธิ์ของแอลกอฮอล์ต่อร่างกาย และยังเพิ่มผลข้างเคียง และอันตรายของยาหลายชนิด ตัวอย่างเช่น ยาในกลุ่มที่มีอาการข้างเคียงทำให้เรารู้สึกง่วง ซึม มึน อันเป็นผลของฤทธิ์ยาต่อระบบประสาทส่วนกลาง เมื่อเราดื่มแอลกอฮอล์ แอลกอฮอล์มีผลไปกดระบบประสาทส่วนกลาง ทั้งสองส่วนนี้จึงทำให้ผู้ป่วยเกิดอาการข้างเคียงได้มากขึ้น ในบางกรณีอาจมีผลไปกดระบบหายใจ จนอาจทำให้เสียชีวิตได้ เช่น กลุ่มยานอนหลับ (diazepam,lorazepam, alprazolam) ยาต้านอาการซึมเศร้าบางชนิด(amitriptyline, doxepin, imipramine) ยาต้านชัก (phenobarbital,carbamazepine) ยาแก้แพ้และบรรเทาอาการน้ำมูกไหล(chlorpheniramine, hydroxyzine) ยาแก้เมารถเมาเรือ(dimenhydrinate) ยาคลายกล้ามเนื้อ (tolperisone, orphenadrine)ยาแก้ปวดบางประเภท (tramadol) ยาแก้ไอ (codeine) เมื่อรับประทานยาเหล่านี้ร่วมกับการดื่มแอลกอฮอล์ จะมีผลกดระบบประสาทส่วนกลาง แล้วถ้าดื่มจำนวนมากก็อาจเสียชีวิตได้ 

ยาบางชนิด เช่น ยาลดน้ำตาลในเลือดสำหรับผู้ป่วยเบาหวานบางชนิด (glibenclamide) ยาฆ่าเชื้อ (metronidazole) เป็นต้น เมื่อดื่มแอลกอฮอล์ร่วมกับยาบางชนิดอาจทำให้ผู้ป่วยเกิดลักษณะอาการคนแพ้เหล้า มีอาการหน้าแดง ปวดหัว ใจสั่นมึนงง คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง

การดื่มแอลกอฮอล์ร่วมกับยาต้านอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ซึ่งเป็นยาอีกกลุ่มหนึ่งที่มีการใช้แพร่หลาย เช่น ยา ibuprofen, diclofenac เป็นต้น โดยปกติแล้ว ยาในกลุ่มนี้จะมีผลข้างเคียงต่อระบบทางเดินอาหาร อาจทำให้เกิดกระเพาะอาหารอักเสบ และเลือดออกในกระเพาะอาหาร หากผู้ป่วยดื่มแอลกอฮอล์ก็จะไปเพิ่มความเสี่ยงของการเกิดเลือดออกในกระเพาะอาหารมากขึ้น

หลายคนคงเคยได้ยินเรื่องยาพาราเซตามอลกับพิษต่อตับมาแล้ว เชื่อว่าหลายคนคงเคยใช้ยาพาราเซตามอลเพื่อบรรเทาอาการปวด ลดไข้ แต่คงไม่ทราบว่าผู้ที่ดื่มแอลกอฮอล์เป็นนิจ เมื่อรับประทานพาราเซตามอลแล้วจะมีโอกาสที่ทำให้เกิดพิษต่อตับได้ง่ายกว่าคนที่ไม่ได้ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ เนื่องจากคนที่ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำจะมีผลต่อการทำงานของตับ เมื่อรับประทานพาราเซตามอล ตับของคนที่ดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำจะสร้างสารพิษจากพาราเซตามอลได้มากกว่าคนปกติที่ไม่ดื่มแอลกอฮอล์ สารพิษนี้เองจะไปทำลายตับ และมีโอกาสทำให้เกิดภาวะตับล้มเหลวในที่สุด 

ฉะนั้นคนกลุ่มนี้หากต้องรับประทานยาพาราเซตามอลจะต้องระมัดระวังเป็นพิเศษ โดยใช้ยาในปริมาณน้อย และใช้ในระยะเวลาสั้นๆ แต่หากคุณไม่แน่ใจ ควรปรึกษาแพทย์และเภสัชกรก่อนใช้ยาทุกครั้ง

การดื่มแอลกอฮอล์ยังส่งผลต่อโรคประจำตัวที่เป็นอยู่ เช่น การดื่มแอลกอฮอล์ของผู้ป่วยเบาหวานทำให้การคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ไม่ดี ถ้าผู้ป่วยเบาหวานดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำมีผลต่อระดับน้ำตาลในเลือดอาจส่งผลให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดสูง แต่ถ้าผู้ป่วยดื่มแอลกอฮอล์ขณะที่ไม่ได้รับประทานอาหารมาสักพักใหญ่หรืออดอาหาร เมื่อดื่มแอลกอฮอล์จะทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ซึ่งทั้งภาวะน้ำตาลในเลือดสูงและภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำนี้ต่างเป็นอันตรายต่อผู้ป่วยเบาหวานทั้งสิ้น หรือในผู้ป่วยที่มีไขมันในเลือดสูง การดื่มแอลกอฮอล์จะส่งผลให้ไขมันในเลือดสูงขึ้นกว่าปกติ นอกจากนี้ การดื่มแอลกอฮอล์ปริมาณมากจะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายอ่อนแอดังนั้น คนที่เจ็บไข้ได้ป่วยก็ต้องงดการดื่มแอลกอฮอล์ เพื่อทำให้ภูมิคุ้มกันของร่างกายมีความสมบูรณ์ พร้อมต่อสู้กับโรคภัยไข้เจ็บได้

จะเห็นว่าการดื่มแอลกอฮอล์นั้นส่งผลต่อการใช้ยาได้หลากหลายชนิด และมาพร้อมกับอันตรายที่มีความแตกต่างกัน ยังมียาอีกจำนวนไม่น้อยที่จะเกิดปัญหาดังกล่าว ดังนัั้นเมื่อคุณต้องใช้ยา จะต้องอ่านฉลากให้ถี่ถ้วนเสมอ และเราจะพบว่าที่ฉลากยาจะมีคำเตือนระบุชัดเจนว่า “ไม่ควรรับประทานร่วมกับสุรา หรือสิ่งที่มีแอลกอฮอล์เป็นส่วนประกอบ” ดังนั้น ขอย้ำว่าหากคุณมีข้อสงสัย หรือมีคำถามเกี่ยวกับยาที่ใช้ คุณควรปรึกษาเภสัชกรก่อน เพื่อความปลอดภัยของคุณ

ผศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ 

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย