บางคนเชื่อคำโฆษณาจากผู้ขายบุหรี่ไฟฟ้าว่ามีอันตรายน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดา และบางคนหลงเชื่อว่าสูบบุหรี่ไฟฟ้าแล้วทำให้เลิกสูบบุหรี่ธรรมดาได้ ผมบอกได้จากข้อมูลด้านการสาธารณสุขว่าไม่เป็นความจริงเลย

ไลฟ์ วาไรตี สัปดาห์นี้ ดร.เฉลิมชัย ยอดมาลัย ชวนคุณไปสนทนากับ ศาสตราจารย์ นายแพทย์ ประกิต วาทีสาธกกิจ ประธานมูลนิธิรณรงค์เพื่อการไม่สูบบุหรี่ ถึงพิษภัยมหันต์ของบุหรี่ไฟฟ้า

คุณหมอครับ มีหลายคนเชื่อว่าบุหรี่ไฟฟ้าไม่เป็นอันตราย คุณหมอจะบอกกล่าวกับคนที่เข้าใจผิดในเรื่องนี้อย่างไรครับ

นพ.ประกิต : บุหรี่ไฟฟ้าเป็นอันตรายต่อสุขภาพของผู้สูบแน่นอนครับ มีข้อมูลทางสาธารณสุขยืนยันว่าเป็นอันตรายครับ คนที่เชื่อว่าบุหรี่ไฟฟ้าไม่มีอันตราย ก็เพราะเชื่อจากคำโฆษณาของผู้ขายครับ ปัญหาของบุหรี่ไฟฟ้ากระจายไปทั่วโลกแล้วในยุคนี้ เพราะคนสูบมากขึ้น จนมีข่าวว่ายอดขายบุหรี่ธรรมดาลดลง องค์การอนามัยโลกก็ระบุว่าในปี 2013-2018 มีการใช้ใบยาสูบในบุหรี่ธรรมดาลดลง 20 เปอร์เซ็นต์ เป็นเพราะคนสูบบุหรี่ธรรมดาลดลง เนื่องจากมีบุหรี่ไฟฟ้าเข้ามาแทน เพราะฉะนั้น ผู้ผลิตบุหรี่ธรรมดาก็พัฒนาบุหรี่ไฟฟ้าขึ้นมา โดยยังคงใช้สารนิโคตินในบุหรี่ไฟฟ้า แรกๆ ก็ใช้นิโคตินจากใบยาสูบ แต่ระยะหลังก็สังเคราะห์สารนิโคตินขึ้นมา แล้วนำไปผสมสารเคมีอื่นๆ ผลิตเป็นน้ำยาสำหรับบุหรี่ไฟฟ้า ซึ่งเป็นการทำงานโดยอุปกรณ์ให้ความร้อนโดยแบตเตอรี บุหรี่ไฟฟ้าเป็นที่แพร่หลายในโลกนี้มาประมาณ 10 ปีเศษ สำหรับประเทศไทยมีกฎหมายระบุว่าบุหรี่ไฟฟ้าเป็นสิ่งผิดกฎหมาย แต่ก็ยังหาซื้อได้โดยง่าย ซึ่งประเด็นนี้เป็นสิ่งที่ผมจำมาตลอดในเวลา 30 ปี ว่า สหประชาชาติและธนาคารโลกได้ระบุว่าลักษณะของประเทศด้อยพัฒนา หรือกำลังพัฒนามี 16 ข้อ แต่ข้อหนึ่งคือการบังคับใช้กฎหมายไม่มีประสิทธิภาพ เป็นเวลาผ่านไป 30 ปี บ้านเราก็ยังมีปัญหาการบังคับใช้กฎหมายเหมือนเดิม ไม่ใช่แค่เฉพาะเรื่องบุหรี่ไฟฟ้าเท่านั้น แต่การบังคับใช้กฎหมายในบ้านเรามีปัญหาไปเกือบทุกจุด มีการประกาศขายบุหรี่ไฟฟ้ากันอย่างเอิกเกริก มีขายทั้งในอินเตอร์เนตนี่คือเครื่องบ่งชี้ว่าบ้านเรายังไม่พัฒนา เรามีตึกสูงใหญ่มากมาย มีสิ่งก่อสร้างเยอะแยะไปหมด แต่ระบบการบังคับใช้กฎหมายในบ้านเรายังมีปัญหามาก บริษัทขายบุหรี่ไฟฟ้าและบุหรี่ทุกชนิดก็พยายามทำการตลาด เพื่อเน้นให้มีลูกค้ามากๆ โดยเฉพาะลูกค้าใหม่คือวัยรุ่น เขาขายสินค้าได้สำเร็จ แต่บ้านเราไม่สามารถบังคับใช้กฎหมายได้ดังนั้นจึงเห็นชัดว่าวัยรุ่นสูบบุหรี่ไฟฟ้ากันมาก ทั้งที่ผิดกฎหมาย

มีเด็กๆ ถามว่า ผิดกฎหมายจริงหรือ แล้วทำไมผมหาซื้อบุหรี่ไฟฟ้าได้ง่ายมาก ใจกลางเมืองมีขายเต็มไปหมด คุณหมอจะตอบเรื่องนี้อย่างไรครับ

นพ.ประกิต : (หัวเราะ) หมดปัญญาตอบครับ ไม่รู้จะตอบอย่างไรจริงๆ เพราะอันที่จริงนั้นตำรวจจับกุมผู้ค้าได้ทันที ผู้ขายมีความผิด แต่ก็ยังคงขายกันได้ทั่วไป เรื่องนี้ดูแล้วตลก แต่หัวเราะไม่ออกครับ

บางกลุ่มบอกว่าบุหรึ่ไฟฟ้าอันตรายน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดา บางคนบอกว่าบุหรี่ไฟฟ้าไม่มีนิโคติน คุณหมอจะตอบเรื่องนี้อย่างไรครับ 

นพ.ประกิต : มีนิโคตินทั้งสองชนิดครับ และนิโคตินคือตัวการทำให้คนสูบแล้วติดบุหรี่ มันมีผลที่สมอง ทำให้ติดบุหรี่ ส่วนเรื่องอันตรายนั้น ปัจจุบันยังตอบไม่ชัดเจนว่าบุหรี่ไฟฟ้าอันตรายน้อยหรือมากกว่าบุหรี่ธรรมดา เพราะมันเพิ่งออกมาจำหน่ายในระยะประมาณ 10 ปีเท่านั้น ต้องรอดูผลสุขภาพของคนสูบไปอีกระยะ มันต่างจากบุหรี่ธรรมดาที่ขายมา 70-80 ปีแล้ว อันนั้นมันมีผลให้เห็นชัดเจนกว่าว่ามีผลต่อหลอดลม ปอด อย่างไร ทำให้เกิดโรคถุงลมโป่งพองอย่างไร สำหรับคนที่สูบบุหรี่ธรรมดาที่มีอาการโรคหัวใจ ก็พบว่าสูบต่อเนื่องกัน 15-20 ปี หากเป็นมะเร็งปอดก็สูบต่อเนื่องกัน 20-30 ปี ขึ้นกับว่าสูบวันหนึ่งมากหรือน้อย ส่วนถุงลมโป่งพองก็สูบมาแล้วประมาณ 50 ปี ดังนั้นการจะบอกว่าบุหรี่ไฟฟ้าอันตรายมากหรือน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดาจึงต้องเก็บข้อมูลต่อไปแต่ในการทดลองในห้องทดลองพบว่าไอหรือควันบุหรี่ไฟฟ้ากับไอหรือควันบุหรี่ธรรมดามีผลต่อการเกิดปฏิกิริยาอักเสบในเนื้อเยื้อที่ทำการทดลองไม่ต่างกัน แล้วพบว่ามีการเปลี่ยนแปลง DNA หรือรหัสพันธุกรรมที่บ่งบอกว่าในอนาคตอาจจะเป็นมะเร็งได้ไม่ต่างจากบุหรี่ธรรมดา พบเรื่องนี้ได้ในหนูทดลอง และในคนป่วยโรคปอดอักเสบ และเส้นเลือดหัวใจอักเสบ การเกิดโรคเหล่านี้ไม่ต่างไปจากผู้สูบบุหรี่ธรรมดา รวมทั้งโรคหืด และหลอดลมอักเสบด้วย และพบอีกว่ามีปัญหาหลอดเลือดตามมาอีก สามารถอธิบายได้ว่าในตอนนี้เริ่มพบคนป่วยเป็นโรคกล้ามเนื้อหัวใจตายจากการสูบบุหรี่ไฟฟ้าแล้วครับ เพราะฉะนั้น แม้จะตอบชัดๆ ในขณะนี้ไม่ได้ว่าบุหรี่ไฟฟ้ามีอันตรายมากกว่าบุหรี่ธรรมดาหรือไม่ แต่ก็มีอาการของโรคหลายโรคบ่งชี้ว่าไม่ต่างกันครับ อย่างไรก็ตาม ต้องดูในระยะยาวต่อไปด้วย 

ตัวของสารระเหยซึ่งอยู่ในบุหรี่ธรรมดากับบุหรี่ไฟฟ้า เหมือนกันไหมครับ 

นพ.ประกิต : มีทั้งเหมือนและต่างกันครับ เพราะว่าเมื่อศึกษาจากขบวนการที่เอานิโคตินไปผสมในสารปรุงแต่งรสและกลิ่นของบุหรี่ไฟฟ้าแล้ว พบว่าต้องใส่ตัวละลายทำให้เป็นน้ำ ซึ่งมีสารเคมีหลายตัวครับ บุหรี่ไฟฟ้ามีสารเคมีใหม่ๆ ที่ไม่มีในบุหรี่ธรรมดาครับ เมื่อเวลาสารเคมีถูกความร้อนแล้วเป็นไอ ก็จะมีผลต่อร่างกาย เพราะฉะนั้นนี่จึงเป็นเหตุที่คาดได้ว่าขณะนี้เราเริ่มรู้ข้อมูลตรงนี้แล้วไปศึกษาจากคนที่ป่วยโรคปอดอักเสบที่เกิดจากบุหรี่ธรรมดากับบุหรี่ไฟฟ้า พบว่ามันมีทั้งที่เหมือนและต่างกัน ซึ่งต้องศึกษาต่ออีกนานกว่าจะหาข้อสรุปได้ 

เพราะฉะนั้น สรุปเบื้องต้นได้ไหมครับว่า บุหรี่ไฟฟ้าไม่ได้ปราศจากอันตรายอย่างที่หลายคนเข้าใจกัน

นพ.ประกิต : ใช่ครับ ต้องบอกว่าคนที่บอกบุหรี่ไฟฟ้าอันตรายน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดา มาจากคำโฆษณาของคนขายบุหรี่ไฟฟ้า แต่องค์การอนามัยโลกยืนยันแล้วว่าไม่สามารถระบุไม่มีอันตรายได้ เนื่องจากเป็นสินค้าที่เพิ่งผลิตออกจำหน่ายไม่นานนัก

ที่น่าเป็นห่วงมากคือเด็กและวัยรุ่นสูบบุหรี่ไฟฟ้ามาก เพราะหาซื้อง่ายมาก คุณหมอจะมีทางแก้ปัญหานี้อย่างไรครับ

นพ.ประกิต : ผมเล่าให้ฟังนะครับ CEO บริษัทขายบุหรี่ไฟฟ้ายักษ์ใหญ่ 2 บริษัทของโลก บอกชัดว่า เขาไม่ให้ลูกของเขาสูบบหรี่ไฟฟ้าอย่างเด็ดขาด อดีตประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ก็บอกว่าผมบอกกับลูกอายุ 13 ปี ว่า อย่าสูบบุหรี่ไฟฟ้า ฝรั่งเขาเข้าใจดีว่าพิษภัยของนิโคตินมันรุนแรงขนาดไหน ติดแล้วเลิกได้ยากมาก คนจำนวนมากเลิกไม่ได้ สถิติของคนไทย หากสูบบุหรี่ธรรมดาแล้ว ร้อยละ 70 จะสูบไปจนตาย ส่วนบุหรี่ไฟฟ้านั้นทำให้คนติดง่ายกว่าบุหรี่ธรรมดา เพราะสูบสะดวกกว่า จึงทำให้ติดง่าย ข้อมูลจากอเมริการะบุว่าบุหรี่ไฟฟ้าเลิกยากกว่าบุหรี่ธรรมดา เพราะฉะนั้นต้องไม่ลอง พ่อแม่จึงต้องทำทุกหนทางให้ลูกห่างไกลจากบุหรี่ทุกชนิด สำหรับบุหรี่ไฟฟ้านั้นนอกจากมีนิโคตินสังเคราะห์แล้ว ยังมีสารสังเคราะห์ชนิดอื่นๆ อีกหลายชนิด ซึ่งเป็นต้นเหตุของโรคต่างๆ ในอนาคต เช่น โรคปอด หัวใจ และมะเร็ง จากงานวิจัยพบว่าหากพ่อแม่สูบบุหรี่แล้ว ลูกมีโอกาสติดบุหรี่ได้มากขึ้นกว่าบ้านที่พ่อแม่ไม่สูบบุหรี่ เด็กที่อยู่กับกลุ่มเพื่อนสูบบุหรี่ก็จะติดบุหรี่ง่ายกว่าเด็กที่อยู่กับเพื่อนไม่สูบบุหรี่ ยิ่งพวกที่คิดว่าบุหรี่ไฟฟ้าไม่มีอันตราย ไม่มีนิโคติน ยิ่งน่าเป็นห่วงมาก พวกนี้จะติดง่ายมาก เพราะไม่รู้พิษภัยของมัน นี่คือจุดอ่อนของภาครัฐที่ไม่สามารถทำให้คนทั่วไปรู้ถึงพิษภัยของบุหรี่ทุกชนิด การรณรงค์ให้เด็กและเยาวชนไม่สูบบุหรี่ยังไม่ประสบผลสำเร็จ แต่รัฐบาลต้องควบคุมปัญหานี้ให้ได้ เพราะทุกวันนี้การเข้าถึงบุหรี่ไฟฟ้าทำได้ง่ายมาก แม้จะเป็นสิ่งผิดกฎหมายก็ตาม เราพบว่ามีการโฆษณาชวนเชื่อด้วยการให้ข้อมูลที่บิดเบือนในสื่อ social media สารพัดชนิด และยังพบว่ามี influencer บางกลุ่มชักจูงให้เด็กๆ ติดบุหรี่ไฟฟ้าด้วย เด็กรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ก็ติดกันเป็นจำนวนมาก บางคนมองว่าเป็นแฟชั่น เป็นของโก้เก๋ หรือเชื่อว่าไม่มีอันตราย บางคนเชื่อว่าบุหรี่ไฟฟ้าช่วยให้เลิกสูบบุหรี่ธรรมดา จากผลสำรวจของอังกฤษและอเมริกาพบว่าเด็กที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าแล้ว ส่วนใหญ่มักจะติด เพราะชอบกลิ่นของมัน เนื่องจากมันมีกลิ่นต่างๆ มากมาย เช่น กลิ่นผลไม้เป็นต้น

คุณหมอจะอธิบายอย่างไรกับคนที่บอกว่าสูบบุหรี่ไฟฟ้าเพื่อลดหรือเลิกสูบบุหรี่ธรรมดา หรือพวกที่บอกว่าบุหรี่ไฟฟ้าอันตรายน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดา

นพ.ประกิต : เป็นความเชื่อผิดๆ ครับ เขาเชื่อตามคำโฆษณาของคนขายบุหรึ่ไฟฟ้า ไม่มีหลักฐานบ่งชี้ว่าบุหรี่ไฟฟ้ามีอันตรายน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดาครับ ตามนิสัยของเด็กนั้น เขาอยากลอง อยากรู้ เมื่อบุหรี่ไฟฟ้าเข้าถึงได้ง่าย เขาก็ติดง่าย เมื่อได้รับข้อมูลที่บิดเบือนก็ยิ่งหนักเข้าไปใหญ่ คนขายพยายามให้ข้อมูลบิดเบือนตลอดเวลา โดยใช้การซื้อโฆษณาผ่านสื่อ social media สารพัดชนิด ซึ่งต้องใช้เงินมหาศาล แต่เรามีเงินน้อย สู้กับเขาได้ยากมาก ดังนั้นพ่อแม่จึงต้องเอาใจใส่เรื่องนี้ให้ดี ต้องบอกลูกให้เข้าใจถึงพิษร้ายของบุหรี่ แต่ที่น่าตกใจคือพ่อแม่บางบ้านให้เงินลูกไปซื้อบุหรี่ไฟฟ้า เพราะเชื่อว่าทำให้ลูกไม่สูบบุหรี่ธรรมดา แต่จริงๆ แล้วเด็กที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าแล้ว ก็มักจะติดบุหรี่ธรรมดาในที่สุด เพราะมันนิโคตินเหมือนๆ กันทั้งสองชนิด ทุกวันนี้ทั้งบุหรี่ไฟฟ้าและบุหรี่ธรรมดาก็พยายามใส่สารเคมีต่างๆ เข้าไปเพื่อดึงดูดใจคนสูบ แต่เท่าที่ทราบนั้นบุหรี่ธรรมดามีสารเคมีต่างๆ ไม่น้อยกว่าบุหรี่ไฟฟ้า ในขณะที่บุหรี่ไฟฟ้าก็พยายามจะใส่สารเคมีต่างๆ เข้าไปเช่นกัน แต่อาจจะยังมีข้อจำกัดบางประการ ก็จึงทำให้ใส่สารเคมีในบุหรี่ไฟฟ้าได้น้อยกว่าในบุหรี่ธรรมดา มันอยู่ที่กระบวนการผลิตครับ คนสูบบุหรี่ธรรมดาอาจจะบอกว่าสูบแล้วได้รสชาติมากกว่าสูบบุหรี่ไฟฟ้า ไปๆ มาๆ ก็จึงติดบุหรี่ทั้งสองชนิดไปเลย แล้วแต่ว่าจะสะดวกสูบแบบไหน เช่น อยู่ในที่ส่วนตัว ก็สูบบุหรี่ธรรมดา แต่หากอยู่ในงาน หรืออยู่กลุ่มคนก็สูบบุหรี่ไฟฟ้า และพบว่าในบ้านเรานั้นมีคนที่สูบบุหรี่ทั้งสองอย่างเกินกว่า 60 เปอร์เซ็นต์ ผมขอย้ำว่าพ่อแม่คือคนสำคัญที่จะช่วยให้ลูกไม่ติดบุหรี่ เพราะฉะนั้น พ่อแม่ต้องให้ความรู้ความเข้าใจกับลูกในเรื่องโทษของการสูบบุหรี่ให้ดี และย้ำว่าบุหรี่ไฟฟ้ามีโทษครับ แต่จะมากหรือน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดานั้น ยังต้องศึกษากันต่อไปอีกระยะหนึ่ง แต่ย้ำว่ามีโทษแน่นอน จากการศึกษาพบว่าเด็กที่ติดบุหรี่ไฟฟ้า มักจะมีโอกาสติดยาเสพติดชนิดอื่นๆ ได้ด้วย เพราะนิโคตินมีฤทธิ์ไปทำให้สมองพร้อมจะรับสารเสพติดอื่นๆ ได้มากขึ้น และเราก็มีหลักฐานว่าคนสูบบุหรี่อายุสั้นกว่าคนไม่สูบอย่างน้อย 10 ปี และที่สำคัญคือเราต้องไม่ลืมว่าคนที่สูบบุหรี่ประมาณ 2 ใน 3 ตายเพราะโรคต่างๆ ที่เกิดมาจากการสูบบุหรี่ ดังนั้น การอ้างว่าบุหรี่ไฟฟ้ามีโทษน้อยกว่าบุหรี่ธรรมดา จึงต้องระบุให้ได้ว่าน้อยกว่าอย่างไร เพราะบุหรี่ทุกชนิดล้วนมีอันตรายต่อสุขภาพทั้งสิ้น ยิ่งในกลุ่มเด็กๆ ที่เริ่มต้นด้วยการสูบบุหรี่ไฟฟ้า ยิ่งน่าเป็นห่วงมาก เพราะเขาจะก้าวไปสู่การสูบบุหรี่ธรรมดา แล้วยังก้าวไปสู่การใช้สารเสพติดอื่น ๆ อีกด้วย เราพบแล้วว่าลูกค้าของบุหรี่ไฟฟ้าส่วนใหญ่คือเด็กและวัยรุ่น เมื่อเด็กและวัยรุ่นติดบุหรี่แล้วจะติดไปตลอดชีวิต

คุณจะได้ชมรายการไลฟ์ วาไรตี รายการดีที่ครบครันด้วยสาระและความรู้ ออกอากาศทุกวันเสาร์ เวลา 14.05-14.30 น.ทางโทรทัศน์ NBT กดหมายเลข 2และชมรายการย้อนหลังได้ที่ YouTube ไลฟ์ วาไรตี