ระยะนี้ หลายๆ คนบ่นตรงกันว่าร้อนเหลือเกิน ร้อนมาก ร้อนจัด ร้อนสุดๆ ร้อนจนจะทนไม่ไหวแล้วบางคนก็บ่นว่า ทำไมเดี๋ยวนี้ร้อนจังเลย มันเกิดอะไรขึ้นมากับโลกของเรา 

ก่อนอื่นต้องบอกว่า ตามปกติในช่วงเดือนเมษายนทุกปี อากาศในบ้านเราก็จะร้อน แต่สำหรับระยะหลังๆ มานี้อากาศร้อนหนักมาก ร้อนตั้งแต่เช้ายังดึก ตกดึกแล้วก็ไม่หายร้อน ยิ่งช่วงเที่ยงๆ หากใครอยู่กลางแดดสัก 5-10 นาที ก็จะบ่นว่า ตัวไหม้หมดแล้ว 

อากาศร้อนมากขนาดนี้ ให้ระวังโรคหรืออาการที่พบได้บ่อยคือ โรคลมแดด หรือ heat stroke 

ข้อมูลจากกองระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข เมื่อปี พ.ศ. 2566 รายงานจำนวนผู้เสียชีวิตจากโรคลมแดดไว้ที่ 37 ราย ซึ่งอยู่ในช่วงอายุตั้งแต่ 17-81 ปี ส่วนใหญ่เสียชีวิตกลางแจ้ง เพราะฉะนั้น ทางเลี่ยงโรคนี้ก็คือ ต้องไม่อยู่ในกลางแจ้งที่แดดร้อนจัดมากๆ 

heat stroke หรือโรคลมแดด คือ สภาวะเมื่อร่างกายไม่สามารถปรับตัวได้ เมื่อมีอุณหภูมิสูงมากๆ เช่น มากกว่า 40 องศาเซลเซียส เมื่อปรับตัวไม่ได้ สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ ผู้ป่วยจะมีอาการอ่อนเพลีย กระหายน้ำมากอุณหภูมิร่างกายสูงขึ้น ปวดศีรษะ วิงเวียน คลื่นไส้ อาเจียนเหงื่อแตก ใจสั่น หัวใจเต้นแรง สับสน เป็นลมหมดสติ หรืออาจรุนแรงจนนำไปสู่อาการชัก

ใครบ้างที่เสี่ยงต่อการเกิด heat stroke 

กลุ่มคนที่เสี่ยงโดยตรงคือผู้ที่ต้องทำงานกลางแจ้ง กลางแดดที่ร้อนจัดเป็นเวลานาน โดยไม่มีอุปกรณ์ป้องกันแสงแดดและความร้อนที่เพียงพอ รวมถึงคนที่พักผ่อนน้อยแล้วต้องทำงานกลางแดดนานๆ ส่วนอีกกลุ่มคือ พวกที่ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์จัดๆ แล้วต้องอยู่กลางแดดร้อนมากๆเป็นเวลานาน เพราะระดับแอลกอฮอล์ในเครื่องดื่มมีส่วนกระตุ้นการทำงานของหัวใจ หัวใจเต้นแรงขึ้น เลือดสูบฉีดมากขึ้น ความดันเลือดสูงขึ้น และคนที่ดื่มแอลกอฮอล์ยังเสี่ยงต่อการเกิดภาวะขาดน้ำมากกว่าปกติ  

ดังนั้น ถ้ารู้ตัวว่าต้องทำงานกลางแจ้ง ต้องงดดื่มแอลกอฮอล์ ต้องพักผ่อนให้เพียงพอ รวมถึงหมั่นจิบน้ำตลอดเวลาเพื่อป้องกันภาวะขาดน้ำ

ส่วนคนที่มีโรค หรือภาวะเสี่ยงต่อการเกิด heat stroke แม้ไม่ได้ทำงานกลางแจ้ง ก็คือ เด็กเล็กโดยเฉพาะอย่างยิ่งที่มีอายุน้อยกว่า 5 ปี ผู้สูงอายุ ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น โรคความดันโลหิตสูง โรคเบาหวาน โรคหัวใจ ผู้ที่มีภาวะอ้วน ผู้ที่มีโรคซึ่งต้องใช้ยาที่ทำให้สูญเสียน้ำ เช่น ยาขับปัสสาวะ ยาที่ทำให้การหดหรือขยายตัวของหลอดเลือดไม่เป็นปกติ เช่น ผู้ป่วยที่ใช้ยาลดความดันกลุ่ม beta blocker ผู้ป่วยที่กำลังใช้ยาต้านเศร้า เป็นต้น 

คนกลุ่มนี้ต้องหลีกเลี่ยงการอยู่กลางแจ้งในช่วงเวลาที่อากาศร้อนจัด หรือแม้กระทั่งการอยู่ในที่ร่ม แต่อากาศร้อนมากก็ตาม หากอากาศร้อนจัดมากๆ ต้องหมั่นสังเกตความผิดปกติของร่างกาย ถ้าพบว่ามีอาการเข้าได้กับ heat stroke ก็ต้องรีบปฐมพยาบาลทันที

หากสงสัยว่าผู้ที่อยู่ในความดูแลของท่านเป็น heat stroke สิ่งแรกที่ต้องทำคือ รีบพาผู้ป่วยเข้าพักในร่ม หรือที่อากาศเย็นๆ อากาศถ่ายเทสะดวก รีบปลดเสื้อผ้า หรือเครื่องแต่งกายที่รัดแน่นมากเกินไป เช็ดตัวเพื่อลดอุณหภูมิด้วยผ้าชุบน้ำเย็น โดยเน้นที่หน้าผาก ซอกคอ รักแร้ ขาหนีบ แล้วให้ผู้ป่วยนอนศีรษะต่ำยกขาสูงเพื่อเพิ่มการไหลเวียนเลือดไปสมอง และรีบติดต่อ 1669 เพื่อเรียกรถฉุกเฉิน 

ระหว่างรอรถมารับก็พยายามเช็ดตัวด้วยน้ำเย็นตลอดเวลาเพื่อลดความร้อนในร่างกายของผู้ป่วยให้มากที่สุด ถ้าผู้ป่วยยังไม่หมดสติ ต้องให้ดื่มน้ำเปล่ามากๆ ทั้งนี้ไม่ควรรีรอที่จะให้ความช่วยเหลือผู้ที่กำลังเป็น heat stroke เพราะหากช่วยช้าเกินไป ผลที่ตามมาอาจรุนแรงมากได้ เช่น เกิดภาวะกล้ามเนื้อสลายตัว ของเสียคั่งจนเกิดภาวะไตวาย เลือดไปเลี้ยงที่ตับลดลงจนตับเสียหาย หัวใจเต้นผิดจังหวะจนเกิดภาวะหัวใจวาย สมองเกิดความผิดปกติ เกิดภาวะชักหรือสมองเสียหายถาวรทุกภาวะแทรกซ้อนที่เกิดขึ้นสามารถนำไปสู่การหายใจล้มเหลวและเสียชีวิต

โรคลมแดดหรือ heat stroke สามารถป้องกันได้ โดยหลีกเลี่ยงการอยู่กลางแจ้งในอากาศร้อนจัดเป็นเวลานาน ถ้าจำเป็นต้องอยู่กลางแจ้งนานๆ ก็ต้องสวมเสื้อผ้าที่หลวมสบาย เนื้อผ้าโปร่งบาง ระบายอากาศดี สวมหมวก กางร่ม หรือเตรียมพัดลมพกพาไว้ เตรียมน้ำเย็นไว้ และจิบตลอดเพื่อป้องกันการขาดน้ำ ขอเน้นว่าต้องไม่ดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ หรือแม้แต่เครื่องดื่มที่มีกาเฟอีน เพราะทำให้สูญเสียน้ำมากขึ้น หมั่นสังเกตอาการของตัวเองถ้าเริ่มเวียนศีรษะ อ่อนเพลีย รู้สึกใจเต้นผิดปกติให้รีบเข้าที่ร่ม ขอความช่วยเหลือจากคนรอบข้างก่อนที่จะมีอาการรุนแรงจนหมดสติ

รศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย