สังคมไทยมีความน่าเป็นห่วงอย่างหนึ่งคือ การเชื่ออะไรตามๆ กันโดยไม่มีการศึกษาเรื่องราวให้ชัดเจนเพราะฉะนั้น จึงมีคนถูกหลอกได้ง่ายมาก 

เราจะเห็นว่าในช่วงนี้มีการโฆษณาให้บริโภคน้ำด่าง หรือ Alkaline water และบอกให้กินยาโซดามินต์ (Sodamint) เพราะเชื่อว่าจะให้ประโยชน์ต่อสุขภาพ เพราะเชื่อว่าน้ำด่าง และโซดามินต์ช่วยชะลอวัย ชะลอโรค และช่วยป้องกันมะเร็ง โดยมีคนที่อุปโลกน์ตัวเองเป็นกูรูออนไลน์บอกว่า ถ้าร่างกายเป็นกรดหรือถ้าสภาวะเลือดเป็นกรดจะทำให้เป็นอันตรายต่อสุขภาพ และเป็นที่มาของโรคต่างๆ รวมถึงมะเร็ง ซึ่งอันที่เป็นความจริง 

แต่ในภาวะของร่างกายคนเราจะมีการควบคุมความเป็นกรด-ด่าง หรือ pH ของเลือดให้อยู่ในช่วง 7.35-7.45 ให้เป็นปกติอยู่แล้ว ด้วยการทำงานของไตและปอด โดยผ่านกระบวนการขับออกทางปัสสาวะ และขับออกผ่านลมหายใจ ดังนั้น คนทั่วไปที่มีสุขภาพปกติการบริโภคอาหาร และเครื่องดื่มต่างๆ จะไม่ไปเปลี่ยนแปลงค่าความเป็นกรด-ด่างของเลือด แต่กรดหรือด่างที่เกินสมดุลจะกำจัดออกทางปัสสาวะ และการหายใจ ดังนั้นคนที่ไม่ได้มีโรคภัยไข้เจ็บจึงไม่ต้องกังวลเลยว่าเลือดจะเป็นกรดเพราะร่างกายของมนุษย์เรามีระบบจัดการเป็นอย่างดี

คราวนี้มาดูว่าน้ำด่างคืออะไร ตอบว่า น้ำด่างเกิดจากการเติมเกลือของธาตุบางชนิดลงไป เช่น เกลือโซเดียมโปรแตสเซียม แคลเซียม แมกนีเซียม เป็นต้น

แต่ปัจจุบัน ยังไม่พบการวิจัยทางการแพทย์ที่สนับสนุนว่า น้ำด่างป้องกันการเกิดโรคมะเร็ง หรือเป็นผลดีต่อสุขภาพโดยตรง ดังนั้น จึงไม่น่าจะเป็นประโยชน์ แต่ถ้าหากบริโภคด่างมาก จนกระทบต่อ pH ของทางเดินอาหาร อาจจะมีผผลต่อการออกฤทธิ์ของยาบางชนิด อย่างเช่นคนที่รับประทานยาที่มีการเคลือบเม็ดยาเพื่อให้ออกฤทธิ์ที่ลำไส้เล็ก ก็ทำให้ยามีโอกาสที่จะแตกตัว และละลายในกระเพาะอาหาร ซึ่งทำให้ยาบางประเภทออกฤทธิ์ได้ไม่ดี และยังทำให้ได้รับผลข้างเคียงต่อกระเพาะอาหารจากยาด้วย

สำหรับคนที่เป็นโรคกรดไหลย้อน อาจคิดว่าน้ำด่างน่าจะช่วยรักษาโรคนี้ได้ แต่ขอแนะนำว่าถ้าคุณมีโรคใดๆ ในระบบทางเดินอาหาร หรือเป็นกรดไหลย้อน สิ่งที่ดีที่สุดคือ ไปพบแพทย์ หรือปรึกษาเภสัชกรเพื่อหายา และการรักษาที่เหมาะสมถูกต้อง ไม่ใช่หลงไปพึ่งน้ำด่าง ซึ่งไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพื่อการรักษาโรค สำหรับคนที่รับประทานโซดามินต์ตามกระแส ขอให้ทำความเข้าใจให้ดีว่ายาโซดามินต์ ประกอบด้วยตัวยาโซเดียมไบคาร์บอเนต (sodiumbicarbonate) มีข้อบ่งใช้สองอย่างหลักๆ ที่ทางการแพทย์ใช้บ่อยคือ

1. ใช้ลดกรดในกระเพาะอาหาร บรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อ ซึ่งมีฤทธิ์เป็นด่างช่วยการสะเทินกรด ซึ่งมักจะเป็นยาที่ใช้ชั่วครั้งชั่วคราว หรือควบคู่ไปกับยาชนิดอื่น สำหรับยาเม็ดโซดามินต์สำหรับการรักษากรดในกระเพาะอาหารมีความนิยมใช้น้อยมากในปัจจุบัน ส่วนมากจะให้ตัวยาโซเดียมไบคาร์บอเนตในรูปแบบอื่นๆ เช่น ยาแขวนตะกอนสูตรผสมซึ่งมีลักษณะเป็นยาน้ำข้นสีขาว บรรจุในขวด หรือซองเล็กๆ หรืออาจจะพบอยู่ในรูปของยาผง ที่ใช้ชงน้ำแล้วเกิดฟองฟู นอกจากนี้ยังมียาโซเดียมไบคาร์บอเนตในยาธาตุน้ำแดงด้วย

2. ใช้ในคนไข้ที่ไตทำงานบกพร่อง ซึ่งร่างกายไม่สามารถขับของเสียออกได้ตามปกติ ทำให้การควบคุมสมดุลความเป็นกรดด่างในเลือดผิดปกติ โดยมากผู้ป่วยจะมีเลือดเป็นกรด จึงจำเป็นต้องใช้ยาโซเดียมไบคาร์บอเนต เพื่อปรับค่ากรดด่างในเลือดให้เหมาะสม โดยแพทย์จะปรับขนาดยาจากผลเลือด และยังต้องควบคุมปริมาณโซเดียมของคนไข้ด้วย หมายความว่ายานี้ไม่ใช่ยาที่คนไข้จะหากินเองได้ตามใจชอบ

สำหรับคนที่กินโซเดียมไบคาร์บอเนต หรือโซดามินต์ โดยไม่มีข้อบ่งใช้ใดๆ จะต้องระวังให้มาก เนื่องจากโดยปกติเราต้องลดการบริโภคโซเดียม หรือเกลือ เพราะการที่เราบริโภคโซเดียมมากเกินไป ทำให้เกิดการคั่งของเกลือ และน้ำ ส่งผลให้ไตทำงานเพิ่มขึ้น และมีผลต่อความดันโลหิต หัวใจก็จะทำงานหนักขึ้น จึงเห็นว่าความเชื่อในการบริโภคน้ำด่าง หรือโซดามินต์ไม่ได้ให้ประโยชน์ต่อร่างกาย แถมยังต้องระวังผลกระทบต่อร่างกายในด้านอื่นๆ ที่จะตามมาอีกด้วย

ฉะนั้นไม่ว่า จะกิน จะดื่มอะไร ขอให้เป็นไปตามปกติ และเดินทางสายกลาง แต่ถ้าเราไปหาโน่นนี่มาเสริมโดยไม่มีความรู้จริงๆ ก็ขอให้ไปปรึกษาแพทย์ หรือเภสัชกรดีกว่า เพื่อให้มั่นใจว่าสิ่งนั้นจะเป็นประโยชน์ และไม่มีโทษกับตัวของเรา

ปัจจุบันเราอยู่ในยุคข้อมูลท่วมท้น แล้วยังมีพวกที่ยกตัวเองเป็นกูรูออนไลน์ ที่ชอบเอาแพะไปชนกับแกะ ถ้าเราหลงเชื่อคนจำพวกที่ว่านั้น เราก็ไม่ปลอดภัย เพราะฉะนั้น ก่อนจะเชื่ออะไรก็ตาม ขอให้ตรวจสอบให้ดีก่อน และต้องมีภูมิคุ้มกันเวลาเสพสื่อสารมวลชนทุกชนิดด้วย แล้วต้องไม่เชื่อสิ่งที่ไม่สามารถระบุที่มาที่ไปอย่างชัดเจนได้

รศ.ภญ.ดร.ณัฏฐดา อารีเปี่ยม และ รศ.ภก.ดร.บดินทร์ ติวสุวรรณ

คณะเภสัชศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย