โครงกระดูกมนุษย์น้ำแข็ง

การทำงานของนักโบราณคดี กรมศิลปากรนั้น เป็นหน้าที่ประจำที่ทำให้มีการพบแหล่งโบราณคดีอยู่บ่อยครั้ง การสำรวจขุดค้นทำให้พบแหล่งหลักฐานสำคัญทางโบราณคดีใหม่ๆ อยู่เสมอจนลืมไปทุกครั้งว่าผลงานนั้นให้เกิดศึกษาเรียนรู้ต่อเนื่อง จนนำไปสู่การมีโบราณสถาน โบราณวัตถุในพิพิธภัณฑ์และแหล่งท่องเที่ยวในพื้นที่ โดยเฉพาะอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด ซึ่งตั้งอยู่บริเวณชายฝั่งทะเลอ่าวไทยนั้น เมื่อ พ.ศ. 2539 กรมศิลปากร โดยสำนักศิลปากรที่ 1 ราชบุรี ได้สำรวจพบภาพเขียนสีโบราณขึ้นเป็นครั้งแรกที่บริเวณเพิงผาฝั่งบึงบัว ต่อมา พ.ศ. 2560 ได้พบแหล่งภาพเขียนสีเพิ่มอีกที่บริเวณเทือกเขาสามร้อยยอดที่ ถ้ำโหว่ หุบตาโคตร ซึ่งมีอายุร่วมสมัยกับภาพเขียนสีบนเพิงผาฝั่งบึงบัว จึงได้ดำเนินงานโครงการสำรวจแหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ที่ภาคตะวันตกของประเทศไทย ในพื้นที่นี้เมื่อ พ.ศ. 2563 โดยสำรวจเขาสามร้อยยอดเพื่อศึกษามนุษย์โบราณของที่นี่ว่าเป็นคนกลุ่มไหนมีวิถีชีวิตแบบใดซึ่งพบว่า ได้ค้นพบแหล่งโบราณคดีแห่งใหม่เพิ่มในพื้นที่ถึง 7 แหล่ง แหล่งโบราณคดีภาพเขียนสีถ้ำดินที่เป็นแหล่งล่าสุดนี้ เป็นถ้ำขาหินปูนขนาดค่อนข้างใหญ่ ปากถ้ำกว้างราว 9.5 เมตรและมีร่องรอยมนุษย์โบราณ

สำนักศิลปากรที่ 1 ราชบุรี เลือกขุดค้นคูหาที่ 3 ชิดผนังถ้ำ จาก 5 คูหา และ ตำแหน่งที่พบภาพเขียนสีบนผนังและโบราณวัตถุบนพื้น ก็พบร่องรอยการใช้พื้นที่ของมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์หลายช่วงเวลาจนพบว่า “ปังปอนด์” เป็นมนุษย์โฮโมเซเปียนส์ (Homo sapiens) ที่เดินตัวตรงคล้ายมนุษย์ยุคปัจจุบัน อันเป็นหลักฐานเก่าแก่และมีสภาพสมบูรณ์ที่สุดเท่าที่พบในประเทศไทย โครงกระดูกมนุษย์นี้มีอายุตอนตายอยู่ที่ 6-8 ปี โดยพิจารณาจากการขึ้นของฟันกรามแท้ซี่ที่ 1 ที่ขึ้นแล้ว โครงกระดูกดังกล่าวจัดเป็นมนุษย์สมัยหินเก่า(Palaeolithic Period) ในทางธรณีวิทยาจัดว่าอยู่ในยุคน้ำแข็งตอนปลาย (Pleistocene) เป็นช่วงเวลาที่โลกมีธารน้ำแข็งปกคลุมมากกว่าในปัจจุบัน มีอากาศหนาวเย็น และระดับน้ำทะเลต่ำกว่าตอนนี้มาก บริเวณอ่าวไทยจึงเป็นผืนแผ่นดินขนาดใหญ่ที่เชื่อมต่อไปถึงบริเวณที่หมู่เกาะในอินโดนีเซีย

คณะสำรวจ

โครงกระดูกนี้อยู่ในลักษณะนอนหงายศีรษะหันไปทิศตะวันออกเฉียงใต้ มีหินวางทับส่วนที่เป็นหัวกะโหลกกับหน้าอก และพบร่องรอยการโรยหินสีแดง (ดินเทศ) ซึ่งอาจสื่อถึงพลังชีวิตหรือเลือด ทำให้วิเคราะห์ได้ว่ามีการทำพิธีกรรมบางอย่างกับศพ หรืออาจเป็นการป้องกันไม่ให้มีสัตว์ป่าเข้ามาแทะกินหรือทำลายศพก็ได้ ร่องรอยการโรยหินสีแดง หรือดินเทศนั้น เป็นข้อมูลใหม่ที่สำคัญและมีความน่าสนใจที่ช่วยอธิบายวิถีการดำรงชีวิตและการปรับตัวของมนุษย์ที่สัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและสภาพแวดล้อมในอดีตตั้งแต่ช่วงที่สภาพอากาศหนาวเย็นจนเข้าสู่ช่วงที่อากาศเริ่มอบอุ่นขึ้นเมื่อสิ้นสุดยุคน้ำแข็ง และมีระดับน้ำทะเลที่ท่วมสูงขึ้น จนกระทั่งบริเวณนี้มีสภาพพื้นที่อุดมสมบูรณ์และระบบนิเวศที่หลากหลายเช่นปัจจุบัน  

การศึกษาวิจัยทางโบราณคดีและศาสตร์ที่เกี่ยวข้องครั้งนี้ทำให้ภาพเรื่องราวของคนก่อนประวัติศาสตร์ในบริเวณพื้นที่ชายฝั่งอ่าวไทยกระจ่างชัดเจนมากขึ้น และเกี่ยวกับคน สังคม วัฒนธรรม และสภาพแวดล้อมโบราณของคนยุคแรกเริ่มในประเทศไทยและในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ มีแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สำคัญหลายพื้นที่ รวมถึงอุทยานแห่งชาติเขาสามร้อยยอด การที่กรมศิลปากรเข้ามาสำรวจและศึกษา จึงทำให้กลายเป็นแหล่งโบราณคดีสำคัญ ที่กรมอุทยานฯจะออกแบบและกำหนดให้พื้นที่ดังกล่าวกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวเพื่อเชื่อมโยงกับการเป็นเส้นทางศึกษาธรรมชาติต่อไป