นกกิ้งโครงคอดำ Black - collared Starling เป็นนกประจำถิ่นที่พบได้บ่อยและพบได้ทั่วไปในทุก ๆ ภาคของประเทศไทย  อยู่ในวงศ์นกเอี้ยงและนกกิ้งโครง (Family Sturnidae) มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า “Sturnus nigricollis ” ทางภาคใต้จะเรียกนกชนิดนี้ว่า “นกเอี้ยงโครง” และภาคเหนือจะเรียกนกชนิดนี้ว่า “นกเอี้ยงหัวล้าน” อาศัยอยู่ตามป่าละเมาะ ท้องนา สวนผลไม้ สวนสาธารณะ สนามหญ้า  แหล่งชุมชน หมู่บ้านและในเมือง    ตั้งแต่บนที่ราบต่ำจนถึงระดับความสูง 1,500 เมตร

ในประเทศไทยเรามีนกในวงศ์นกเอี้ยงและนกกิ้งโครง อยู่ 16 ชนิดด้วยกัน คือ นกเอี้ยงดำปักษ์ใต้ (Philippine Glossy Starling), นกกิ้งโครงปีกลายจุด (Spot-winged Starling), นกกิ้งโครงแกลบหัวเทา (Chestnut-tailed Starling), นกเอี้ยงพราหมณ์ (Brahminy Starling), นกกิ้งโครงแกลบปีกขาว (White-shouldered), นกกิ้งโครงแกลบหลังม่วงดำ (Purple-backed Starling), นกกิ้งโครงพันธุ์ยุโรป (Common Starling), นกกิ้งโครงสีกุหลาบ (Rosy Starling), นกเอี้ยงด่าง (Asian Pied Starling), นกกิ้งโครงคอดำ  (Black - collared Starling), นกกิ้งโครงหัวสีนวล (Vinous-breasted Starling), นกเอี้ยงสาริกา (Common Myna), นกเอี้ยงควาย (Jungle Myna), นกเอี้ยงหงอน (White-vented Myna), นกเอี้ยงสีหัวทอง (Golden-crested Myna), นกขุนทอง (Hill Myna)

นกกิ้งโครงคอดำ  Black - collared Starling มีขนาดวัดความยาวจากปลายปากถึงปลายหาง 28 ซม. ลักษณะหัวและ ใต้คอสีขาวนวล บริเวณอกและรอบคอมีแถบสีดำคล้ายปลอกคอ ปากใหญ่ชี้ตรงปลายแหลม  ช่วงสันปากบนโค้งลงเล็กน้อย   มีหนังสีเหลืองบริเวณวงรอบตา ลำตัวสีน้ำตาลเข้มออกดำ ปีกสีดำค่อนข้างยาวปลายปีกแหลม  และขนปลายปีกมีสีขาว  ตะโพกด้านบนสีน้ำตาลเข้มออกดำ  ตะโพกด้านล่างสีขาว หางยาวสีดำปลายหางมนและมีแถบขาว และขนคลุมโคนหางด้านบนเป็นสีขาว  ตั้งแต่ช่วงอก ส่วนท้องเรื่อยไปจนถึงก้นมีสีขาว  ช่วงขาและนิ้วเท้าสีเหลืองออกเทา   นกที่ยังโตไม่เต็มวัยสีสันส่วนใหญ่คล้ายนกกิ้งโครงหัวสีนวล โดยจะไม่มีแถบรอบคอสีดำ  ที่หัว คอ หน้าอกและท้องมีสีเทาออกน้ำตาลอ่อน  ปากสีคล้ำ ปลายปากสีเทาอ่อน หนังรอบตาสีเหลืองอ่อน   ส่วนบนของลำตัวสีเหมือนนกที่โตเต็มวัยแล้ว  ส่วนขาและนิ้วเท้าสีเทา นกชนิดนี้เป็นนกที่เลียนเสียงธรรมชาติรอบตัวได้ดีทีเดียว

โดยปรกติแล้วนกกิ้งโครงคอดำจะเดินหากินอยู่เพียงลำพัง ตามพื้นดินในสวนสาธารณะ พื้นที่เกษตรกรรม สนามหญ้า  ริมถนน สนามฟุตบอล สนามกอล์ฟและแหล่งชุมชนต่างๆ  แต่ในบางครั้งอาจหากินรวมกันเป็นฝูง เดินหากินอยู่ใกล้ๆ กันกับพวกนกกิ้งโครงชนิดอื่นๆ  รวมทั้งนกเอี้ยงสาลิกา นกเอี้ยงหงอนและนกกระจอกบ้าน มักออกหากินตั้งแต่เวลาเช้าตรู่จนพลบค่ำจึงบินไปเกาะหลับนอนอยู่ตามกิ่งไม้   ในขณะที่เดินหากินอยู่นั้นมันจะส่งเสียงร้องไปด้วย  โดยการหยุดเดิน ยืนนิ่งโก่งคอพองขนฟูฟ่อง แล้วอ้าปากกว้างร้องเสียงดังกังวานไปไกล แต่ออกกระด้างไม่น่าฟัง   จับใจความเสียงที่ร้องว่า " ก้อย.กี๋..เกียง.....ก้อย..กี๋..เกียง..." ตบท้ายด้วยคำว่า “แกรก..แกรก.. แกร๊ก..แกร๊ก” ส่วนอาหารของมันเป็นผลไม้จำพวก ลูกตำลึงสุก มะละกอสุก กล้วยสุก ลูกกร่าง ลูกหว้า เมล็ดข้าวสุก ธัญพืช แมลง ตัวหนอนและไส้เดือน  รวมไปถึงเศษอาหารที่เป็นข้าวและเนื้อสัตว์ต่างๆ ที่มนุษย์ทิ้งไว้ตามกองขยะ
ในช่วงฤดูผสมพันธุ์จะอยู่ราวเดือนเมษายนถึงเดือนสิงหาคม  ทั้งตัวผู้และตัวเมียจะช่วยกันทำรัง  และรังจะทำแบบง่ายๆ ที่ค่อนข้างหยาบ  ถ้าทำรังตามต้นไม้จะใช้ กิ่งไม้ขนาดเล็กวางซ้อนกันเป็นจานมี ใบไม้  ใบหญ้า รองตรงกลาง แต่ถ้าทำไว้ตามโพรงไม้ที่เกิดตามธรรมชาติ หรือโพรงของสัตว์ชนิดอื่นทิ้งร้างแล้ว  มันจะนำวัสดุพวกใบไม้ หญ้าแห้งมารองรังภายในโพรงนั้น   ส่วนใหญ่จะวางไข่ปีละ  2  ครั้งๆ ละ 4 - 5 ฟอง   ทั้งตัวผู้และตัวเมียจะผลัดกันฟักไข่และเลี้ยงลูกอ่อน  เมื่อลูกนกออกจากไข่แล้วจะใช้เวลาเลี้ยงลูกราว 20 - 21 วัน  จนลูกนกมีขนเต็มตัวและแข็งแรงดี ก็จะเดินหากินไปพร้อมกับพ่อแม่นก  คอยรับเหยื่อที่พ่อแม่นกคาบเอามาป้อนอยู่ตลอดเวลา

อย่างไรก็ตามจะเห็นได้ว่า บางครั้งจะมีนกกาเหว่าแอบเอาไข่ของตัวเองมาฝากให้นกกิ้งโครงคอดำเลี้ยงอยู่เนืองๆ โดยธรรมชาติลูกของนกกาเหว่าจะออกจากไข่ก่อนลูกนกกิ้งโครงคอดำ  แน่นอนมันจะต้องกำจัดลูกนกกิ้งโครงคอดำไปเสีย โดยการเขี่ยไข่ของนกกิ้งโครงคอดำให้ตกจากรัง   เพื่อตัวเองจะได้เป็นหนึ่งเดียว ไม่มีใครมาแย่งอาหาร  ให้พ่อและแม่บุญธรรมเลี้ยงดูด้วยความรักและห่วงใย จนเติบโตแล้วจึงบินจากไป

ปัญจพร  ศรีบุญช่วย

ฝ่ายเทคโนโลยีสิ่งแวดล้อมและทรัพยากร

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)