ช่วงนี้ ฝนตกบ่อย อากาศร้อนอบอ้าว แถมมีความชื้นสูง เป็นช่วงที่เหมาะกับการเติบโตของเห็บ หมัด และไรเป็นอย่างมาก หลายบ้านกำลังประสบปัญหาเหล่านี้ โดยเฉพาะเรื่อง “เห็บ” ที่ทำความรำคาญและนำโรคมาสู่สุนัขของเรา ทั้งเรื่องการคัน โรคผิวหนัง รวมถึงโรคพยาธิในเม็ดเลือด ซึ่งเป็นสาเหตุให้สุนัขหลายตัวตายได้อย่างง่ายดาย วันนี้ เราจะมาทำความรู้จักโรคพยาธิในเม็ดเลือด หรือ Blood parasite กันครับ 

 โรคพยาธิเม็ดเลือดในสุนัข  เป็นโรคที่เกิดจากเชื้อโปรโตซัวและริกเก็ตเซีย ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่พบในเม็ดเลือดของสุนัข ทั้งเม็ดเลือดแดง (ได้แก่ Babesia spp และ Anaplasma spp.)และในเม็ดเลือดขาว (ได้แก่ Ehrlichia spp. และ Hepatozoon spp.) 

 โรคนี้เกิดได้โดยมี “เห็บ” เป็นพาหะ  ซึ่งเป็นโรคที่ร้ายแรงและทำให้สัตว์ตายได้ โดยเฉพาะสุนัขเด็กและสุนัขอายุมากที่มีความแข็งแรงต่ำ

การติดต่อ 

สุนัขติดต่อได้โดยถูกเห็บที่มีเชื้อในน้ำลาย “กัด” เชื้อในน้ำลายเห็บจะถูกปล่อยผ่านเข้ากระแสเลือด ไปยังเม็ดเลือด และเนื้อเยื่อต่างๆ  ในบางชนิดอาจติดต่อโดยการ “กิน” เห็บที่มีเชื้อเข้าไป 

อาการของโรค  

แบ่งออกตามชนิดของการติดเชื้อดังนี้  

1.Ehrlichia spp. พบได้ในสุนัขทุกเพศ ทุกวัย และทุกสายพันธุ์เกิดโดยสุนัขถูกเห็บที่มีเชื้อในน้ำลายกัด อาการที่พบ มี 2 ระยะ คือ แบบเฉียบพลัน และแบบเรื้อรัง 

แบบเฉียบพลัน  จะมีไข้สูง ซึม เบื่ออาหาร อาจพบภาวะตับหรือไตอักเสบ จนถึงมีอาการทางประสาท เช่น ชัก เกร็ง และตายได้ภายใน 1-3 วัน หลังจากที่พบภาวะไข้สูง  มักพบเลือดกำเดาไหลและพบจุดเลือดออกตามร่างกาย จนถึงตาบอด หากสุนัขร่างกายแข็งแรงร่างกายอาจพัฒนาภูมิคุ้มกันมาทำลายเชื้อได้เอง แต่ถ้าภูมิคุ้มกันไม่ดีพอสุนัขก็จะพัฒนาเข้าสู่อาการแบบเรื้อรัง 

แบบเรื้อรัง  สุนัขจะมีอาการซึม มีไข้สูง เลือดกำเดาไหลมากปัสสาวะเป็นเลือด หายใจลำบาก ไขกระดูกทำงานบกพร่อง เกิดภูมิคุ้มกันที่ทำลายตัวเอง ทำให้เกิดภาวะโลหิตจาง เม็ดเลือดขาวและเกล็ดเลือดต่ำ ไตวาย ตับอักเสบ เยื่อหุ้มสมองอักเสบ และตายได้ 

2.Babesia spp. ในลูกสุนัขจะแสดงอาการรุนแรงกว่าในสุนัขโตอาการที่พบบ่อย ได้แก่ ไข้สูง โลหิตจาง ซึม เบื่ออาหาร ในรายที่อาการรุนแรง จะมีอาการดีซ่านร่วมด้วย เยื่อเมือกที่เหงือก ตาขาว และใบหูจะซีดเหลือง ปัสสาวะเป็นสีส้มแดงหรือน้ำตาล จากการแตกของเม็ดเลือดแดง เกิดภาวะตับและม้ามโต บางรายอาจมีอาการทางระบบประสาท เกร็ง ชัก และตายได้ในที่สุด 

3.Hepatozoon spp. เกิดจากสุนัขกินเห็บที่มีเชื้อเข้าไปนอกจากนี้เชื้อยังถ่ายทอดจากแม่สู่ลูกขณะตั้งครรภ์ได้อีกด้วย อาการที่แสดงออกมักไม่ชัดเจน เช่น เจ็บปวดกล้ามเนื้อ ท่าทางการเดินผิดปกติไปมีน้ำมูก น้ำตา ท้องเสีย เบื่ออาหาร กินน้ำมาก ปัสสาวะมาก และอาจมีภาวะปอดอักเสบร่วมด้วย 

4.Anaplasma spp. ติดโดยถูกเห็บที่มีเชื้อนี้กัด ระยะแรกมักจะไม่แสดงอาการ แต่เชื้อจะแฝงอยู่ในร่างกายของสุนัข และแสดงออกเมื่อร่างกายมีสภาพภูมิคุ้มกันต่ำลง อาการหลักที่พบจะคล้ายกับชนิดอื่นคือมีไข้ ซึม เบื่ออาหาร เยื่อเมือกซีด เลือดออกจมูก เกล็ดเลือดต่ำ เกิดจุดเลือดออกตามร่างกาย ปวดกล้ามเนื้อโดยเฉพาะบริเวณข้อ ข้ออักเสบอาจพบอาการอื่นด้วยเช่น อาเจียน ท้องเสีย ไอ หายใจลำบาก บางรายอาจมีอาการทางระบบประสาทเนื่องจากเยื่อหุ้มสมองอักเสบ เช่น ชัก เดินโซเซร่วมด้วย 

การรักษา 

หากตรวจพบได้ตั้งแต่ระยะเริ่มต้นและรีบทำการรักษา ก็จะยังพอช่วยได้ครับ สัตวแพทย์อาจจะให้ยาฆ่าพยาธิเม็ดเลือด ยาปฏิชีวนะร่วมกับการรักษาตามอาการอื่นๆ เพื่อความคุมภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นแต่ในบางครั้งอาจไม่สามารถรักษาให้หายขาดได้ จะมีการแฝงของเชื้ออยู่ในร่างกายแต่ไม่แสดงอาการของโรคจนกว่าร่างกายจะอ่อนแอ แต่หากร่างกายสุนัขมีสุขภาพแข็งแรงก็จะไม่แสดงอาการป่วยใดๆ 

การป้องกัน 

การรักษานั้นจะประสบผลสำเร็จก็ต่อเมื่อได้รับการร่วมมืออย่างดีจากเจ้าของสัตว์ โดยการควบคุมเห็บซึ่งการกำจัดเห็บที่ถูกต้องจะต้องทำทั้งที่ “บนตัวสุนัข” และ “ที่สิ่งแวดล้อมที่สุนัขอาศัยอยู่”เนื่องจากหลังจากที่เห็บกินเลือดเต็มที่แล้ว ก็จะออกจากตัวสุนัขเพื่อไปลอกคราบ แล้วจึงกลับเข้าตัวสุนัข (อาจเป็นตัวเดิมหรือตัวใหม่ก็ได้) เพื่อกินเลือดต่อ ซึ่งสาเหตุนี้เองที่ทำให้เชื้อแพร่กระจายไปยังสุนัขตัวอื่น  ขอย้ำว่า เห็บที่ออกจากตัวสุนัขมาลอกคราบที่สภาพแวดล้อมนั้น สามารถมีชีวิตอยู่ได้ “หลายเดือน” โดยที่ “ไม่ได้กินเลือดสุนัข”เลยนะครับ 

การกำจัดเห็บนั้น มีหลายรูปแบบ ทั้งในรูปของ ยาฉีด ยากินยาหยอดหลัง สเปรย์พ่นตัว ปลอกคอกำจัดเห็บ ยาผสมน้ำแช่ตัวสัตว์แชมพูหรือแป้งกำจัดเห็บ ที่ใช้กับตัวสัตว์ ร่วมกับการกำจัดเห็บที่อยู่ตามสิ่งแวดล้อมด้วย นอกจากนี้ การตรวจสุขภาพสุนัขประจำปีด้วยการเจาะเลือดตรวจก็จะช่วยให้เราทราบแต่เนิ่นๆ ได้ครับ

หมอโอห์ม

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ ดร.ทิลดิสร์ รุ่งเรืองกิจไกร

ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ และฝ่ายประชาสัมพันธ์

คณะสัตวแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย