ผู้สูงอายุเป็นช่วงวัยที่มีการเปลี่ยนแปลงทางร่างกายหลายด้าน รวมถึงการรับประทานอาหาร จากผลสำรวจผู้สูงอายุ พบประเด็นปัญหาสุขภาพด้านการรับประทานอาหาร 3 ประเด็น ได้แก่ สุขภาพฟันการบดเคี้ยวอาหาร การกลืนและการสำลักอาหาร รวมถึงการรับรู้รสอาหารซึ่งภาวะกลืนลำบากส่งผลให้เกิดการสำลักและอาจนำไปสู่การเกิดปอดอักเสบติดเชื้อได้

ทำไมภาวะกลืนลำบากจึงพบได้บ่อยในผู้สูงอายุ

เมื่ออายุมากขึ้นการรับความรู้สึกภายในช่องปากลดลง ส่งผลให้ปฏิกิริยาการกลืนเกิดขึ้นช้า จึงมีโอกาสเกิดการสำลักได้ นอกจากนี้การที่ไม่มีฟันในการบดเคี้ยวและมวลกล้ามเนื้อลดลง ส่งผลทำให้ไม่มีแรงในการกลืน มีอาหารติดค้างที่คอและในช่องปากก่อให้เกิดการสำลักได้

นอกจากการเปลี่ยนแปลงข้างต้นแล้ว ในผู้สูงอายุอาจเกิดอาการกลืนลำบากจากภาวะการเจ็บป่วยต่างๆ ได้ เช่น โรคหลอดเลือดสมอง โรคพาร์กินสัน สมองเสื่อม มะเร็งช่องปากและลำคอ และ การใส่ท่อช่วยหายใจเป็นระยะเวลานานๆ เป็นต้น

10 อาการที่สงสัยของการกลืนผิดปกติ

1.น้ำลายไหลออกจากมุมปาก

2.มีอาหารเหลือค้างในช่องปาก/กระพุ้งแก้ม

3.พูดไม่ชัด

4.แสบจมูกขณะกลืน หรือ มีอาหารสำลักขึ้นจมูก

5.ไอ หรือ เสียง เปลี่ยน ขณะ/หลัง การรับประทานอาหาร

6.เสียงแหบพร่า

7.กลืนยาก หรือ ต้องกลืนซ้ำๆ รู้สึกว่ามีอาหารติดค้างที่บริเวณคอ

8.รับประทานอาหารได้น้อยกว่าปกติ

9.ระยะเวลาในการรับประทานอาหารนานกว่าปกติ

10.มีอาการปอดอักเสบติดเชื้อบ่อยๆ

**หากพบมีอาการผิดปกติควรพบแพทย์เพื่อรับการประเมินการกลืนอย่างละเอียด**

นอกจากนี้การออกกำลังกายกล้ามเนื้อบริเวณคอและลิ้น รวมถึงการดูแลช่องปากให้สะอาดเป็นประจำจะช่วยป้องกันการเกิดปอดอักเสบจากการสำลักได้

บทความโดย

พญ.ภัทรา วัฒนพันธุ์

ภาควิชาเวชศาสตร์ฟื้นฟู คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ราชวิทยาลัยแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูแห่งประเทศไทย