ไซนัสคืออะไร?

ไซนัส หรือ โพรงอากาศข้างจมูก (ParanasalSinuses) คือโพรงในกระดูกที่อยู่รอบจมูก มีอากาศบรรจุอยู่ภายใน โดยปกติมี 4 คู่ ได้แก่

1.ไซนัสหน้าผาก (Frontal sinus)

2.ไซนัสข้างหัวตา (Ethmoid sinus)

3.ไซนัสโหนกแก้ม (Maxillary sinus)

4.ไซนัสฐานสมอง (Sphenoid sinus)

หน้าที่ของไซนัส

1.ช่วยทำให้เสียงที่เปล่งออกมากังวานขึ้น (resonance)

2.ช่วยในการรับกลิ่น

3.ช่วยปรับสภาพอากาศที่หายใจเข้าให้อุ่นและชื้นขึ้น

4.ช่วยทำให้กะโหลกศีรษะเบาขึ้นและรักษาสมดุลของศีรษะ

5.ช่วยลดความรุนแรงขณะเกิดการกระทบกระแทก (shock absorber)

6.ช่วยในการพยุงตัวของทางเดินหายใจส่วนบนเมื่ออยู่ในน้ำ

7.ช่วยเป็นฉนวนป้องกันกะโหลกศีรษะและลูกตาจากความร้อนหรือเย็นเกินไป

8.ช่วยปรับความดันของอากาศภายในโพรงจมูก

ไซนัสอักเสบคืออะไร?

ไซนัสอักเสบ คือภาวะที่เยื่อบุโพรงไซนัสเกิดการอักเสบ ทำให้มีอาการต่างๆ

ริดสีดวงจมูก

อาการหลัก

1.คัดจมูก

2.น้ำมูกเปลี่ยนสี

3.ปวดบริเวณใบหน้า

4.การรับกลิ่นผิดปกติ (หรืออาการไอในเด็ก)

เกณฑ์วินิจฉัย: 2 ใน 4 ข้อ โดยข้อใดข้อหนึ่งต้องมีอาการคัดจมูกหรือน้ำมูกเปลี่ยนสี

ซึ่งอาการไซนัสอักเสบแตกต่างจากอาการหวัดที่ระยะเวลา จำแนกเป็น

1.โรคไซนัสอักเสบเฉียบพลัน คือโรคไซนัสอักเสบที่ผู้ป่วยมีอาการมากกว่า 10 วัน แต่ไม่เกิน 4 สัปดาห์

โดยมีสาเหตุดังต่อไปนี้

1) เกิดจากเชื้อไวรัส

1.2) เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย อาการที่บ่งชี้ว่าติดเชื้อแบคทีเรีย เช่น มีไข้ ปวดบริเวณไซนัสมาก มีอาการข้างเดียวหรือมีอาการดีขึ้นแล้วกลับแย่ลง

2) โรคไซนัสอักเสบชนิดกึ่งเฉียบพลัน คือ โรคไซนัสอักเสบที่ผู้ป่วยมีอาการตั้งแต่ 4 ถึง 12 สัปดาห์

3) โรคไซนัสอักเสบเรื้อรัง คือโรคไซนัสอักเสบที่ผู้ป่วยมีอาการตั้งแต่ 12 สัปดาห์ขึ้นไป และอาจมีอาการของโรคไซนัสอักเสบเฉียบพลันแทรกเป็นระยะๆ ได้ แบ่งเป็นไม่มีริดสีดวงจมูกและแบบที่มีริดสีดวงจมูก (มักสัมพันธ์กับโรคภูมิแพ้โพรงจมูกอักเสบหรือโรคหอบหืด)

ภาพถ่ายเอกซ์เรย์โพรงไซนัส

การตรวจวินิจฉัย

ซักประวัติ

ตรวจร่างกาย

ตรวจหู คอ จมูก

ส่องกล้องโพรงจมูก

เอกซ์เรย์โพรงไซนัส

โดยทั่วไปการซักประวัติและตรวจร่างกายก็เพียงพอต่อการวินิจฉัยเบื้องต้น

การรักษา

โรคไซนัสอักเสบเฉียบพลัน

ล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ

ยาหดหลอดเลือด (ไม่เกิน 10 วัน)

ยาสเตียรอยด์พ่นจมูก

ยาฆ่าเชื้อ (กรณีสงสัยไซนัสอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย)

โรคไซนัสอักเสบเรื้อรัง

ล้างจมูกด้วยน้ำเกลือ

ยาสเตียรอยด์พ่นจมูก

พิจารณาให้ยาสเตียรอยด์ชนิดรับประทานหรือยาฆ่าเชื้อในบางราย

การผ่าตัด กรณีใช้ยาไม่ได้ผล ปัจจุบันเป็นการผ่าตัดผ่านการส่องกล้องทางโพรงจมูก เพื่อเชื่อมโพรงไซนัสเข้าด้วยกัน ทำให้สามารถกำจัดริดสีดวงจมูก ดูดเอามูกเหนียวและหนองที่ขังอยู่ภายในไซนัสออกมาได้ทั้งหมด เป็นการช่วยลดการอักเสบที่เกิดขึ้นได้โดยตรง เพิ่มการไหลเวียนของอากาศในไซนัส และทำให้การพ่นยารักษาไซนัสทำได้ทั่วถึง หลังผ่าตัดไซนัสแล้ว มีความจำเป็นที่จะต้องใช้ยาพ่นจมูกต่อ เพื่อป้องกันการเป็นซ้ำ

การป้องกัน

ควบคุมปัจจัยภายใน เช่น ควบคุมอาการภูมิแพ้ กินอาหารที่มีประโยชน์ พักผ่อนให้เพียงพอ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ

ควบคุมปัจจัยภายนอก เช่น หลีกเลี่ยงการสัมผัสควันบุหรี่ และมลพิษทางอากาศ

ภาควิชาโสต ศอ นาสิกวิทยา

คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่