"หมอประเวศ"เผยที่มาความสำคัญการเดินทัพทางไกลอย่างยาวนาน 50 ปี ของ"ขบวนการแพทย์ชนบท"หลังได้รับ'รางวัลแมกไซไซ ประจำปี 2567'

2 ก.ย.67  "ขบวนการแพทย์ชนบท"ได้รับ “รางวัลแมกไซไซ ประจำปี 2567” โดยรางวัลแมกไซไซ (Ramon Magsaysay Award) เป็นรางวัลที่มอบให้กับผู้มีผลงานดีเด่นต่อมนุษยชาติในทวีปเอเชีย หรืออาจเรียกได้ว่าเป็น Nobel Peace Prize of Asia เริ่มให้รางวัลตั้งแต่ปี 1957 เพื่อระลึกถึงคุณความดีและความตั้งใจของประธานาธิบดีรามอน แมกไซไซ แห่งประเทศฟิลิปปินส์

โดยในปี 2567 มูลนิธิรางวัลแมกไซไซได้คัดเลือกผู้มีผลงานดีเด่นเข้ารับรางวัลจำนวน 5 รางวัล ให้กับ Karma Phuntsho จากภูฏาน, Miyazaki Hayao จากญี่ปุ่น, Nguyen Thi Ngoc Phuong จากเวียดนาม, Farwiza Farhan จากอินโดนีเซีย และ ขบวนการแพทย์ชนบท จากประเทศไทย โดยจะมีพิธีมอบรางวัลในวันที่ 16 พ.ย. 2567 ที่กรุงมะนิลา ประเทศฟิลิปปินส์

ทั้งนี้ ศาสตราจารย์นายแพทย์ประเวศ วะสี ผู้ได้รับรางวัลแมกไซไซปี 2524 เผยที่มา"ขบวนการแพทย์ชนบท"เจ้าของรางวัลรางวัลรามอนแมกไซไซ ประจำปี 2567 การเดินทัพทางไกล (50 ปี) เพื่อคนจนจากชุมชนสู่นโยบาย A Long March for the Poor from Community to Policy

เหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 เหมือนการระเบิดตูมใหญ่ (Big Bang) แห่งจิตสำนึกของคนหนุ่มสาวเพื่อคนจนและความยุติธรรม ความร้อนแรงของจิตสำนึกใหม่นี้ได้กลายเป็นรูปธปรรมหลายอย่าง อย่างหนึ่งคือ ขบวนการแพทย์ชนบท คือ แพทย์จบใหม่ออกไปทำงานในชนบทเพื่อรับใช้คนจนรุ่นแล้วรุ่นเล่า จนก่อตัวเป็นขบวนการแพทย์ชนบท สืบเนื่องต่อมายาวนาน แม้จิตสำนึกนี้ได้หายไปแล้วในอุดมศึกษา

การทำงานในชุมชนทำให้แพทย์ชนบทเข้าใจระบบและการจัดการ และรู้ความจริงของแผ่นดินไทย

คนไทยไม่รู้ความจริงของแผ่นดินไทย คือปัญหาใหญ่ของประเทศ ถ้าไม่รู้ความจริงก็ทำไม่ถูกต้อง ประเทศไทยจึงตกอยู่ในวิกฤตเรื้อรัง

เมื่อแพทย์ชนบทเข้ามาทำงานในส่วนกลางจึงสามารถขับเคลื่อนโยบายได้ ในขณะที่แพทย์เฉพาะทางมีความเป็นเลิศทางวิชาการแต่ไม่เข้าใจระบบและการจัดการจึงไม่สามารถขับเคลื่อนนโยบาย

เราจึงใช้คำว่า From Community to Policy หรือ จากชนบทสู่นโยบาย หมายถึงแพทย์ชนบทซึ่งผ่านการทำงานชุมชนมาก่อนแล้วมาขับเคลื่อนโยบาย นโยบายเป็นปัญญาสูงสุดของชาติและมีผลใหญ่

เช่น เมื่อมีนโยบายหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ที่มี สปสช. เป็นผู้จัดการ คนจนทั้งประเทศได้รับประโยชน์มหาศาล

ประเทศไทยมีการปฏิรูประบบสุขภาพ (Health System Reform) ทำให้ประเทศไทยมีระบบบสุขภาพที่ดี มีชื่อเสียงขจรไปทั่วโลก โดยที่ประเทศไทยไม่ใช่ประเทศที่ร่ำรวย แต่สามารถทำสิ่งทำสิ่งที่
ประเทศที่ร่ำรวยที่สุดยังทำไม่ได้

กระบวนการปฏิรูประบบสุขภาพ ได้สร้างองค์กรที่เป็นอิสระขึ้นมาช่วยกระทรวงสาธารณสุขถึง 7 องค์กร ที่เรียกว่าองค์กรตระกูล ส. คือ

1. สวรส. = สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข
2. สปสช. = สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ
3. สสส. = สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ
4. สช. = สำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ
5. สรพ. = สถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาล
6. สพฉ. = สถาบันการแพทย์ฉุกเฉินแห่งชาติ
7. มสช. = มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ

เมื่อร่วมกับ สธ. = กระทรวงสาธารณสุข จะเป็น องค์กร ส. ทั้ง 8 เป็นพลังมหาศาล ที่จะขับเคลื่อนเรื่องดี ๆ ต่อไปอีกได้

ไม่มีกระทรวงหรือองค์กรใดเลยที่มีพลังร่วมถึงขนาดนี้

การที่ขบวนการแพทย์ชนบทไทยได้รับรางวัลแมกไซไซในคราวนี้ จึงเป็นโอกาสที่คนไทยและประเทศไทยควรจะจัดงานเฉลิมฉลองเป็นการใหญ่ เพื่อกระตุ้นคนไทยทุกภาคส่วน และชาวโลกได้เรียนรู้ว่า การทำเรื่องดี ๆ ให้ประชาชนทั้งประเทศมีวิธีการอย่างไร

จึงขอเรียนมาเพื่อทราบโดยทั่วกัน

ศาสตราจารย์นายแพทย์ประเวศ วะสี

ผู้ได้รับรางวัลแมกไซไซปี 2524

ที่ปรึกษากิตติมศักดิ์มูลนิธิสาธารณสุขห่งชาติ

2 กันยายน 2567