“เด็กและเยาวชน”เป็นกลุ่มวัยที่มีโอกาสอย่างมากที่จะถูกดึงเข้าไปสู่ปัจจัยเสี่ยง ไม่ว่าจะเป็น เหล้า บุหรี่ การพนันยาเสพติด ซึ่งสิ่งที่จะตามมาก็คือ ผลกระทบต่อสุขภาพอันเกิดจากโรคร้ายชนิดต่างๆ รวมทั้ง ความรุนแรงในครอบครัวและสังคม

เมื่อไม่นานมานี้ มูลนิธิเด็ก เยาวชนและครอบครัว เครือข่ายเยาวชนลดปัจจัยเสี่ยง สนับสนุนโดยสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ(สสส.) จัดกิจกรรมรณรงค์เนื่องในวันเยาวชนแห่งชาติ 20 กันยายน 2567 ภายใต้หัวข้อ “WHY ? ทำไม ? ไม่เข้าใจวัยรุ่น” ที่หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อกระตุ้นให้ครอบครัว ชุมชน และสังคมเข้าใจวัยรุ่น รวมถึงปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้องและนโยบายที่ส่งผลกระทบต่อเด็กและเยาวชน ภายในงานมีบูธกิจกรรมและนิทรรศการที่น่าสนใจมีการจัดแสดงละครสะท้อนปัญหาช่วงชีวิตวัยรุ่นที่นำไปสู่ความเสี่ยง โดยทีมเฉพาะกิจเธียเตอร์

นางสาวรุ่งอรุณ ลิ้มฬหะภัณ ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนการควบคุมปัจจัยเสี่ยงหลัก สสส. กล่าวว่า การจัดกิจกรรมรณรงค์ในวันนี้ เพื่อให้ผู้ใหญ่เปิดใจและพยายามทำความเข้าใจธรรมชาติและความเป็นไปของวัยรุ่น และตีแผ่ปัญหาปัจจัยเสี่ยง สะท้อนจุดยืนและการดำเนินงานของ สสส. ที่ต้องการสร้างเสริมสุขภาวะในเด็กและเยาวชน ไม่ให้เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับปัจจัยเสี่ยง ทั้งบุหรี่ เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ สิ่งเสพติด และการพนัน โดย สสส. ได้จุดประกาย กระตุ้น สาน และเสริมพลัง ให้บุคคล ชุมชน และองค์กรทุกภาคส่วน ให้มีขีดความสามารถ และสร้างสรรค์สังคมสุขภาวะ

นางสาวรุ่งอรุณ กล่าวต่อว่า จากผลสำรวจของสำนักงานสถิติแห่งชาติ ปี 2564 พบเยาวชน อายุ 15-24 ปีสูบบุหรี่อยู่ที่ 12.7% ลดจากปี 2560 ที่อยู่ที่ 15.4% ส่วนนักสูบหน้าใหม่ที่สูบบุหรี่ไม่เกิน 1 ปี มี 211,474 คน ในจำนวนนี้ 73.7% เริ่มสูบบุหรี่ช่วงอายุ 15-19 ปี ขณะที่การดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ของกลุ่มอายุ 15-24 ปีมีแนวโน้มลดลงเหลือ 20.9% หรือประมาณ 1.9 ล้านคนในปี 2564 จากเดิมอยู่ที่ 23.5-29.5% ในปี 2547-2558 พบดื่มแล้วขับ 33.06% ทำให้เกิดอุบัติเหตุบนถนนขณะที่ 25.09% ดื่มแล้วขับทำให้ผู้ขับขี่และผู้โดยสารบาดเจ็บและเสียชีวิต

“นอกจากนี้การดื่มยังเป็นปัจจัย 1 ใน 4 ของความรุนแรงในครอบครัว ส่วนปัญหาการพนัน ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย รายงานข้อมูล ปี 2566 มีพบกลุ่มอายุ 15-25 ปี เล่นพนันออนไลน์ 2.9 ล้านคน ในจำนวนนี้ 1.4 ล้านคน เสี่ยงเป็นนักพนันหน้าใหม่ 739,000 คน เสี่ยงเกิดภาวะซึมเศร้า และใช้สารเสพติดสูงกว่าคนทั่วไป 2-5 เท่า ทั้งนี้ การเล่นพนันมีผลต่อสมองของเด็ก ยิ่งเลิกยิ่งติดจนขาดความยับยั้งช่างใจ กลายเป็นคนลักขโมยเอาเงินไปเล่นพนัน ซึ่งเข้าถึงง่ายผ่านทางออนไลน์” นางสาวรุ่งอรุณ กล่าว

งานนี้ยังได้เปิดโอกาสให้วัยรุ่นที่เคยมีช่วงชีวิตใกล้ชิดกับปัจจัยเสี่ยง ได้มาเปิดเผยประสบการณ์ของตนเองด้วย โดย ธีร์ (นามสมมุติ) อดีตเด็ก เยาวชนบ้านกาญจนาภิเษก กรมพินิจและคุ้มครองเด็กและเยาวชน กระทรวงยุติธรรม ได้เล่าว่า เขาโตมาในชุมชนที่เต็มไปด้วยความรุนแรง พ่อแม่ไม่ค่อยมีเวลาให้ ถูกพ่อแม่เปรียบเทียบกับลูกบ้านข้างๆ ซึ่งทำให้เขาต้องขอคำปรึกษาดำเนินชีวิตจากกลุ่มเพื่อนและรุ่นพี่ซึ่งหลายครั้งรุ่นพี่เหล่านั้น ใช้ความรุนแรงเป็นวิธีการแก้ปัญหา รวมทั้งความต้องการยอมรับจากเพื่อนๆ ทำให้เขาต้องทำสิ่งต่างๆ เพื่อพิสูจน์ตัวเอง รวมถึงการใช้ความรุนแรง จนสุดท้ายเขาถูกจับดำเนินคดี ทำให้เข้าสถานพินิจ บ้านต้นทาง

“ครั้งแรกในชีวิตที่ครอบครัวอบอุ่น ทำให้ได้ลองรู้จักกับ เกมการ์ด Empower ทำให้เกิดการทบทวนตัวเองนอกจากอบรมเปลี่ยนแปลงให้เราดีขึ้นแล้ว ยังทำให้ พ่อ แม่ได้เรียนรู้ที่จะรับฟังและเข้าใจในสิ่งที่ลูกต้องเผชิญ เปลี่ยนแปลงตัวเอง เพื่อลดเสี่ยงที่จะผลักลูกให้ทำผิดซ้ำเช่นกัน”น้องธีร์ กล่าว

อีกรายคือ นางสาวแพท (นามสมมุติ) กล่าวว่า ตนเริ่มสูบบุหรี่มวนตอนที่อยู่ชั้น ม.ต้น มองกลับไปยังจำไม่ได้ว่าทำไปทำไม เพราะยังเด็กมาก คิดแค่ว่า สูบแล้วรู้สึกดี
รู้สึกว่าเป็นกิจวัตรที่ต้องสูบ แต่ก็เลิกสูบตอน ม.ปลาย เพราะไม่รู้ว่าจะสูบไปทำไม เลยหยุดสูบ แต่พอเรียนระดับมหาวิทยาลัย ก็เริ่มสูบบุหรี่ไฟฟ้า เพราะเห็นจากสื่อโซเชียลมีเดีย สิ่งแวดล้อม ก็เลยทดลองสูบ ซึ่งหาได้ง่ายมากมีร้านขายเฉพาะทั้งออนไลน์ และออฟไลน์ โดยในช่วงแรกสูบแล้วรู้สึกแปลก เลยสูบมาตลอด รู้ตัวก็ไม่ทันแล้ว แต่ต่อมาก็เกิดความรู้สึกแบบเดิมอีก คือไม่รู้ว่าจะสูบไปทำไม แถมราคาค่อนข้างแพง ประกอบกับเริ่มรู้สึกเหนื่อยง่ายขึ้น หายใจเหนื่อยหอบ ตอนนี้ก็เลยพยายามลดปริมาณการสูบลง เพื่อให้ชินและสามารถเลิกสูบได้อย่างเด็ดขาด

“อยากจะบอกเพื่อนๆ ว่าไม่จำเป็นต้องเข้าไปยุ่ง หรือลองสูบ ไม่ว่าจะเป็นบุหรี่มวน หรือบุหรี่ไฟฟ้าเลย เพราะมันไม่ได้มีผลดี มีแต่ผลเสีย อันนี้พูดจากปากที่ลองมาแล้ว ทำมาแล้ว และตอนนี้ยังทำอยู่ ก็อยากบอกจริงๆ ว่ามันไม่มีประโยชน์” นางสาวแพท กล่าว

นางสาวแอนนา เสืองามเอี่ยม มิสยูนิเวิร์สไทยแลนด์ ปี 2565 กล่าวว่า ตนเกิดมาในครอบครัวที่ไม่พร้อมหน้าพ่อแม่แยกทางกันตั้งแต่เด็ก และตนอยู่กับพ่อมาตลอด สำหรับฉายานางงามจากกองขยะ ได้มาจากอาชีพของพ่อ แม่ เป็นพนักงานเก็บขยะของ กทม. ไม่รู้สึกอายหรือต้องปกปิด เพราะคุณค่าของชีวิตอยู่ที่เราเห็นอะไรในตัวเองไม่ใช่คนอื่นเห็นอะไรจากเรา ซึ่งตนยอมรับและภูมิใจกับฉายานี้เพราะถ้าไม่เคยลำบาก เราจะต่อสู้พยายามจนเรียนจบ และเข้าสู่การประกวดเวทีนางงาม จนประสบความสำเร็จแบบทุกวันนี้หรือไม่

“ขอฝากถึงเด็ก เยาวชนคนรุ่นใหม่ ขอให้ตั้งใจ พยายามให้เต็มที่กับทุกหน้าที่ ทุกบทบาทที่ทำ และเปิดรับฟังเสียงวิจารณ์ เพื่อนำมาพัฒนาตนเอง หากเกิดปัญหาขอให้คิดว่า ทุกปัญหามีทางออกให้หลุดพ้นเสมอ ขอเป็นกำลังใจให้ทุกคนได้เจอทางออกของชีวิต” มิสยูนิเวิร์สไทยแลนด์ปี 2565 กล่าวให้กำลังใจเด็ก เยาวชน

อย่างไรก็ตาม แม้ เหล้า บุหรี่ การพนัน ยาเสพติดจะเป็นปัจจัยเสี่ยงที่คุกคามชีวิตของเด็กและเยาวชนได้อย่างร้ายแรง แต่ก็เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สามารถหลีกเลี่ยงได้ โดยพยายามไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับปัจจัยเสี่ยงเหล่านั้น ขณะที่สังคมก็ต้องไม่ซ้ำเติมผู้ที่หลงผิด ให้การสนับสนุนในทางที่ดีและแสดงออกในเชิงบวก สร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยจากปัจจัยเสี่ยง ซึ่งจะช่วยให้เด็กและเยาวชนเติบโตอย่างสดใส เข้มแข็ง เป็นกำลังสำคัญของประเทศชาติต่อไป