“เหตุโศกนาฏกรรมที่มีความสูญเสียจากการเดินทางโดยขนส่งสาธารณะ” ทั้งรถบัส รถตู้ ไฟไหม้ ผู้โดยสารหนีออกจากรถไม่ได้ ผู้เสียชีวิตถูกไฟคลอกเสียชีวิตอย่างน่าอนาถ ไม่ใช่เกิดขึ้นเป็นครั้งแรก เทียบเคียงกับเหตุซานติก้าผับ หรือ Mountain B ทุกครั้งหลังเกิดเหตุการณ์ก็จะมีการออกมาตรการเข้มงวดตามมา มีการสั่งการล้อมคอกเพื่อป้องกันเหตุในอนาคต มีการเอาจริงเอาจังกับหน่วยงานราชการที่ปล่อยปละให้เกิดการละเมิดและเอาผิดกับผู้กระทำความผิด แต่ก็เสมือนเป็นการวิ่งตามเงาที่ไม่มีวันจะวิ่งตามทัน ตามป้องกันอย่างไรก็จะเกิดเหตุขึ้นอีก

“หลายเคสที่ผ่านมา ประชาชนคนไทยต้องพึ่งตนเองเรื่องความปลอดภัยสาธารณะ หลังเกิดเหตุสูญเสียแต่ละครั้งรัฐบาลมักจะออกกฎหมายล้อมคอกบังคับใช้เพื่อความปลอดภัยแต่ก็สายเกินไป การจะเรียกร้องผู้ประกอบการขนส่งให้มีจิตสำนึกสาธารณะเพื่อความปลอดภัยก็เป็นสิ่งที่ไม่สามารถคาดหวังได้ในทางปฏิบัติเพราะของดีราคาถูกมักจะไม่มีจริงในโลก ราคาที่ถูกลงก็ต้องแลกไปกับความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สินที่จะมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้น การดัดแปลงรถบรรทุกเชื้อเพลิงเกินกว่าจำนวนถังที่กฎหมายกำหนด

การใช้ถังที่หมดอายุ เพื่อประหยัดต้นทุนก็เพราะความสำคัญของเรื่องความปลอดภัยเป็นเรื่องรองกว่ากำไรและขาดทุน รัฐบาลที่มีหน้าที่จะต้องออกมาตรการออกกฎหมายเข้มงวดเพื่อความปลอดภัยแก่ประชาชน ซึ่งจะเพิ่มต้นทุนแก่ผู้ประกอบการขนส่งสูงขึ้นก็เกรงจะถูกประท้วงหรือเรียกร้องช่องโหว่ของระบบการตรวจตรา การตรวจสภาพรถ การบังคับใช้กฎหมาย ปัญหาส่วยคอร์รัปชั่น ทำให้ผู้จงใจกระทำความผิดสามารถรอดหรือไม่ถูกดำเนินคดีก็เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้โดยสังคมไทยและคนไทยไม่แปลกใจกับวิถีการดำเนินชีวิตเช่นนี้”

การพึ่งตนเองเพื่อรอดปลอดภัยต้องเตือนตัวเอง คำนึงเสมอว่าถ้าหากมีเหตุฉุกเฉินเราสามารถจะออกจากสถานที่ที่เราอยู่ขณะนั้นได้อย่างไร ทางออกประตูหนีไฟ ทางออกฉุกเฉินอยู่ที่ไหน หากจะต้องติดอยู่ในตัวรถบัสขณะเกิดเหตุอัคคีภัย เวลาที่มีอยู่ที่จะออกจากตัวรถให้ได้ก่อนเพลิงและควันจะโหมไหม้ทำให้เสียชีวิตนั้นมีเป็นแค่ไม่กี่วินาที “ค้อนทุบกระจกส่วนตัวอาจจำเป็นสำหรับคนที่ต้องเดินทางกับขนส่งสาธารณะเช่นนี้” เพราะอาจผิดหวังไม่พบค้อนพร้อมติดอยู่ในรถเวลาจำเป็นที่จะต้องใช้

“มาตรการซึ่งจะออกจากทางรัฐเพื่อจะบังคับให้มีพนักงานของรถให้ข้อมูลแนะนำ” สาธิตแก่ผู้โดยสารก่อนการเดินทางคล้ายกับการเดินทางโดยสายการบิน ให้ข้อมูลเรื่องประตูฉุกเฉิน เปิดปิดแสดงการใช้งานได้จริง แสดงทางออก แสดงกระจกบานไหนเป็นกระจกนิรภัย เพราะกระจกทุกบานในรถไม่ได้เป็นกระจกนิรภัยที่สามารถถูกทุบออกได้ง่าย กระจกบานอื่นอาจเป็นกระจกสองชั้นมีความแข็งแรงกันกิ่งไม้กระแทกแต่ก็ทำให้ทุบให้แตกได้ยาก

“พนักงานรถต้องเป็นผู้คอยช่วยทำการเปิดปิดประตูฉุกเฉิน” ใช้ค้อนทุบกระจกนิรภัย เพราะผู้โดยสารโดยเฉพาะสตรี เด็ก คนชรา ที่ไม่ทราบวิธีเปิดอาจไม่สามารถปฏิบัติช่วยตนเองเวลาคับขันได้ “ผู้ประกอบการขนส่งจะยังต้องรับผลกระทบเรื่องความมั่นใจอยู่” รถที่ใช้ก๊าซ LPG CNG หรือ NGV หรือน้ำมันเบนซิน-ดีเซล ก็สามารถเป็นเชื้อเพลิงติดไฟอันตรายได้

แต่โดยที่ LPG จะมีคุณสมบัติหนักกว่าอากาศ หากการฟุ้งกระจายจะกระจายตัวอยู่ด้านล่างพร้อมติดไฟได้ง่าย ขณะที่ CNG จะเบากว่าอากาศมาก ทำให้กระจายตัวลอยตัวออกอย่างรวดเร็วจึงมีความปลอดภัยกว่า LPG แต่ถ้าเทียบกับเชื้อเพลิงน้ำมัน หากมีการรั่วไหล ก๊าซจะฟุ้งกระจายตัวเป็นเชื้อเพลิงได้ทั่วเต็มพื้นที่และเป็นอันตรายได้ง่ายและกว้างกว่าน้ำมัน รถบัสขนส่งที่ใช้ก๊าซ CNG มีอยู่ทั่วประเทศ 13,426 คัน “การจะเรียกคืนความมั่นใจให้กับผู้โดยสารได้จะต้องแสดงให้เห็นถึงการปฏิบัติตามกฎข้อบังคับอย่างเคร่งครัด” การตรวจสภาพรถที่ถูกต้อง

การตรวจประวัติและการอบรมคนขับและพนักงานรถ การใช้รถที่มีสภาพดี ยางเปลี่ยนตามระยะ ถังดับเพลิง จำนวนประตูฉุกเฉิน กระจกนิรภัย ไม่น้อยกว่าที่กฎหมายกำหนด เบาะ ม่าน เพดานทำจากวัสดุที่ต้านการลุกของเพลิง (Flame Retardant) ตามมาตรฐาน UNECE Regulation No. 118 การไม่ใช้วัสดุติดไฟง่ายเช่นโฟมในตัวรถเพื่อลดเสียงเครื่องยนต์ การนำเทคโนโลยีเช่น ติดตั้ง sensorตรวจจับและดับเพลิงอัตโนมัติ ระบบจำกัดความเร็ว มี GPS ระบุตำแหน่งสื่อสาร SOS

กิจกรรมทัศนศึกษาของนักเรียนเพื่อการให้ความรู้นอกเหนือจากตำราเรียนยังควรจะต้องมี แต่โรงเรียนหรือผู้จัดกิจกรรมจะต้องมีการบริหารความเสี่ยงถึงความคุ้มค่า
ความจำเป็น และความเหมาะสมของวัยของนักเรียนที่จะจัดกิจกรรมทัศนศึกษานั้น การเลือกผู้ประกอบการที่มีประวัติที่ดี มีหลักฐานการปฏิบัติตามมาตรการของรัฐ การให้มีรถตำรวจที่ชำนาญเส้นทางนำทางรถทัศนศึกษาก็จะช่วยบรรเทาความกังวลของผู้ปกครองได้!!!

ดร.สุพรรณ ทิพย์ทิพากร

คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

SCOOP@NAEWNA.COM