26 ก.พ. 2568 ผศ.ดร.รุ่ง กิตติพิชัย หัวหน้าภาควิชาวิศวกรรมเครื่องกล คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล กล่าวถึงกรณีอุบัติเหตุบนท้องถนน โดยเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับรถขนาดใหญ่ เช่น รถบัส รถบรรทุก ที่หลายครั้งมักใช้คำว่า “เบรกแตก” อธิบายสาเหตุของอุบัติเหตุนั้น ว่า เบรกมี 2 ระบบ คือเบรกลม (นิวมาติก - Pneumatic) กับเบรกไฮดรอลิก (Hydraulic) ส่วนสาเหตุที่ทำให้เบรกไม่อยู่ คือ 1.ผ้าเบรกไหม้ อย่างตนเคยเจอประสบการณ์มาแล้ว มีครั้งหนึ่งขับรถเก๋งไปแถวๆ อ.หล่มสัก จ.เพชรบูรณ์ ต้องผ่านจุดขึ้นและลงเขาหลายจุด

เมื่อตนไปยืนอยู่หลังรถ ได้กลิ่นผ้าเบรกไหม้จึงต้องเปลี่ยน เพราะผ้าเบรกมีระดับอุณหภูมิ อย่างรถคันที่ตนขับผ้าเบรกเป็นแบบทั่วไป หากจำไม่ผิดคือทนอุณหภูมิได้ 500 – 600 องศาเซลเซียส หลังจากนั้นจึงเปลี่ยนเป็นผ้าเบรกแบบกึ่งสปอร์ต สามารถทนได้ที่อุณหภูมิ 700 – 900 องศาเซลเซียส แต่หากเป็นผ้าเบรกสำหรับรถแข่ง จะทนได้ถึงอุณหภูมิที่ 900 – 1,000 องศาเซลเซียส

“คำถามมันเลยบอกว่าที่ทนนี่แหละตัวผ้าเบรกไหม้ พอผ้าเบรกไหม้ ผ้าเบรกอาศัยแรงเสียดทานในการเกาะ มันลื่น มันก็เลยอาจเป็นไปได้ว่าเบรกไม่อยู่ เพราะขึ้นเขา – ลงเขา โดยเฉพาะลงเขา ด้วยความที่รถมันหนักมาก การที่รถหนักมากมันต้องใช้กำลังหรือเบรกค่อนข้างสูง ทีนี้ถ้าเราบอกว่าเบรก โดยปกติถ้าเราไม่มีปั๊มไฮดรอลิกหรือปั๊มลมก็ตาม อย่างรถเก๋งเป็นปั๊มไฮดรอลิก คุณเหยียบไม่ได้หรอก มันหนักมาก เอาง่ายๆ คุณไม่สามารถจับผ้าเบรกด้วยกำลังของคุณได้ จึงต้องทุ่นแรงโดยอาศัยไฮดรอลิกหรือนิวมาติกในการจับ ประเด็นมันอยู่ตรงนั้น” ผศ.ดร.รุ่ง กล่าว

ผศ.ดร.รุ่ง กล่าวต่อไปว่า หากใช้เบรกไฮดรอลิกน้ำมัน จะมีความดันปั๊มต่ำ แต่หากใช้เบรกลมหรือนิวมาติก ความดันจะสูงกว่าซึ่งทำให้มีโอกาสรั่วได้ง่ายกว่า ซึ่งรถที่มีขนาดใหญ่ เช่น รถบรรทุก เท่าที่ตนเคยเห็นส่วนใหญ่มักเป็นเบรกนิวมาติกหรือเบรกลม ซึ่งเมื่อท่อหลุดแล้วลมก็ออกหมดทันที เท่ากับจะไม่มีกำลังไปเหยียบเบรก ก็จะเหมือนกับคนขับไม่ได้เหยียบเบรก

ทั้งนี้ มีวิธีสังเกต กรณีเบรกไม่เสีย เช่น กรณีลมยาง 4 ล้อไม่เท่ากัน เมื่อเบรกรถก็จะเอียงไปข้างล้อที่ลมอ่อน เนื่องจากหากขับรถมาตรงๆ และลมยาง 4 ล้อเท่ากันหมด เวลาเบรกรถก็จะพุ่งไปตรงๆ แต่หากไม่เท่ากันเมื่อเบรกแล้วรถก็จะเอียงและมีโอกาสสะบัดหมุนควงหรือพลิกคว่ำ ซึ่งรถรุ่นเก่าๆ คนขับจะใช้วิธีเบรกแบบปล่อยๆ ย้ำๆ เพื่อย่นระยะทางให้สั้นลงในการเบรก แต่รถใหม่ๆ ที่มีระบบเบรก ABS เบรกจะจับและปล่อยเป็นจังหวะซึ่งเร็วกว่าที่มนุษย์ทำได้

“แต่รถสิบล้อไม่มี ABS รถเก๋งมี มันก็เลยเป็นเหตุให้ว่ามันใช้ระบบเบรกที่เป็นนิวมาติกหรือไฮดรอลิกล้วนๆ และผมก็เลยเดาว่าเป็นนิวมาติก เพราะเบรกรถหนักเบรกก็ต้องใหญ่ ปั๊มก็ต้องใหญ่ น้ำมันไฮดรอลิกแพง ลมถูกกว่า ส่วนใหญ่ที่ผมเห็น ผมไม่แน่ใจ ผมคุ้นเคยกับรถเก๋ง รถเก๋งเป็นน้ำมัน (ไฮดรอลิก) หมดเลย ไม่ค่อยเจอที่เป็นนิวมาติก แต่ผมได้ยินเสียงเบรกลมมาจากรถบรรทุกเสียส่วนใหญ่ ที่มันดังเอี๊ยดๆ ที่ลมปึ๊บๆ มาจากนิวมาติกเป็นส่วนใหญ่ ดังนั้นเป็นไปได้ว่าพอคุณมีรูรั่วหรือท่อหลุด สมมติคุณเหยียบเบรกแรงๆ ท่อมีการหลุดจากขั้วต่อ ลมหายเกลี้ยงเลย” ผศ.ดร.รุ่ง ระบุ

ผศ.ดร.รุ่ง ยังกล่าวอีกว่า หากเป็นเบรกไฮดรอลิก การมีรูรั่วเล็กๆ น้ำมันจะซึมออกแต่ไม่ได้หกหมดในทีเดียว และไฮดรอลิกความดันไม่สูง ยังพอมีแรงอยู่ แต่หากเป็นเบรกลมคือหลุดหมดแม้รูจะไม่ใหญ่มาก ส่วนคำถามว่ารถขนาดใหญ่ไม่ว่ารถบัสหรือรถบรรทุกมีความเสี่ยงกว่ารถยนต์ทั่วไปใช่หรือไม่ ตนขอใช้คำว่ารถหนักอย่างไรก็เสี่ยง เพราะรถหนักเบรกยาก ในทางเทคนิคเรียกว่าอิเนอร์เชีย (Inertia – แรงเฉื่อย) รถที่มีน้ำหนักมาก การทำให้รถออกตัวเคลื่อนที่ไป และการทำให้รถที่กำลังเคลื่อนที่หยุดนิ่งลง ย่อมทำได้ยากกว่ารถที่มีน้ำหนักเบา

ทั้งนี้ ไม่ใช่ว่ารถบรรทุกจะไม่มีเบรกไฮดรอลิก แต่ที่สันนิษฐานไว้ก่อนว่าใช้เบรกลมเพราะดูจากราคาน้ำมันเบรกที่ต้องใช้กับรถเก๋ง ซึ่งรถบรรทุกหากจะใช้เบรกไฮดรอลิกก็ต้องใช้น้ำมันเบรกในปริมาณมากกว่า เป็นเรื่องค่าใช้จ่าย ส่วนคำถามว่า ผู้ประกอบการหรือคนขับรถขนาดใหญ่ จะลดความเสี่ยงอุบัติเหตุจากเบรกแตกได้อย่างไร เรื่องนี้ตอบยาก แม้กระทั่งรถเก๋งที่เราใช้เอง จะรู้ได้อย่างไรว่าท่อระบบเบรกจะรั่วหรือหลุดออกจากข้อต่อเมื่อใด เพราะยางที่เสียบกับข้อต่อนั้นใช้คลิปหนีบซึ่งก็สามารถหลุดออกได้ จึงเรียกว่าอุบัติเหตุ

“แต่ตอนลงเขาจะบอกว่าอุบัติเหตุ 100% ไม่ได้ เหตุที่เป็นอย่างนี้เพราะว่าลงเขาคุณเหยียบไปเรื่อยๆ เบรกก็ทำงานหนัก แล้วอย่างกรณีของผม ขับรถไปผมต้องพักรถเพราะให้รถผมเย็นลงบ้าง พอเบรกไหม้คุณจะกล้าเสี่ยงไหมว่ารถคุณจะหยุดได้ – ไม่ได้ตอนไหน ทีนี้ถ้าคุณลงเขาแรงๆ มันเริ่มหยุดไม่อยู่แล้วไง เขาเลยต้องลดเกียร์ต่ำ ใช้เกียร์ต่ำแทน แต่โดยส่วนใหญ่ที่ผมเห็น บางทีรถบัสพวกนี้เขาประมาทเพราะเขาขับเร็วลงเขา ยิ่งคนท้องถิ่นขับประจำเลยชินทาง ก็เลยขับเร็วกัน พอเกิดเหตุขึ้นมาเบรกไม่ได้ มันเลยตอบยาก” ผศ.ดร.รุ่ง กล่าวในตอนท้าย

043...

ผศ.ดร.รุ่ง กิตติพิชัย