คำถาม ผมเป็นนักศึกษาครับ ผมอยากมีความรู้เรื่องดินครับ และอยากทราบว่า ดินเกิดขึ้นมาได้อย่างไร ดินในแต่ละพื้นที่เหมือนกัน หรือมีความแตกต่างกันอย่างไรบ้างครับ

คำตอบ เมื่อพูดถึงดิน คนทั่วไปก็ว่า “ดิน” ก็คือ “ดิน” ไม่เห็นจะต้องไปเรียนรู้อะไรกันมาก อยากปลูกต้นไม้พันธุ์ดีดีก็ไปหาซื้อมาปลูก รดน้ำ พรวนดิน ใส่ปุ๋ย ก็เติบโตได้ดีแล้ว ความเข้าใจนี้ผิดถนัด ดินแต่ละแห่งแตกต่างกันไป เคยสังเกตไหม บางแห่งปลูกได้ผลดี บางแห่งปลูกไม่ได้ผล ทั้งที่ทำเหมือนกันทุกประการ จึงจำเป็นที่ทุกคนควรจะต้องเรียนรู้เข้าใจดิน ดินบ้านเราขณะนี้ ยังคงมีความเสื่อมโทรมอยู่อีกมาก ท่านรู้หรือไม่ กระบวนการเกิดของดินในธรรมชาติ ต้องใช้เวลาที่ยาวนานมากกว่า 500 ปี กว่าที่จะเป็นดินทุกวันนี้

ดิน นักวิทยาศาสตร์ทางธรรมชาติได้ให้ความหมายไว้ว่า “ดิน” คือวัสดุธรรมชาติที่เกิดขึ้นจากการผุพังสลายตัวของหินและแร่ ตลอดจนการสลายตัวของพืชและสัตว์ ผสมคลุกเคล้ากัน โดยได้รับอิทธิพลจากสภาพแวดล้อม สภาพภูมิศาสตร์ สภาพพื้นที่ และระยะเวลาในการพัฒนาการที่แตกต่างกัน เกิดเป็นดินหลากหลายชนิด ปกคลุมพื้นผิวโลกอยู่เป็นชั้นบางๆ เป็นที่ยึดเหนี่ยวและเจริญเติบโตของพืช รวมทั้งเป็นแหล่งอาหารและน้ำของสิ่งมีชีวิตต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในดินและบนดิน

ดินเกิดขึ้นมาได้อย่างไร ภูมิอากาศ วัตถุต้นกำเนิด สภาพพื้นที่ ชีวภาพหรือสิ่งมีชีวิตทั้งหลาย และระยะเวลา ต่างล้วนเป็นปัจจัยที่สำคัญที่ควบคุมกระบวนการต่างๆ ที่เกิดขึ้นในดินทั้งสิ้น จึงทำให้เกิดดินที่มีลักษณะและคุณสมบัติแตกต่างมากมายหลายชนิด เช่น บางแห่งเป็นดินตื้น บางแห่งเป็นดินลึก บางแห่งเป็นดินทราย บางแห่งเป็นดินเหนียว เป็นต้น

องค์ประกอบที่สำคัญของดิน ประกอบด้วย ธาตุที่สำคัญ ที่เราคุ้นเคยกันดี เช่น ออกซิเจน ซิลิกอน อะลูมิเนียม เหล็ก แคลเซียม โซเดียม โพแทสเซียม และแมกนีเซียม ผสมผสานกับธาตุอื่นๆ ที่อยู่ในธรรมชาติ จนทำให้เกิดเป็นแร่ชนิดต่างๆ ขึ้นในดินมากมายหลายชนิด และยังประกอบด้วย อินทรียวัตถุ ดินทั่วไปจะมีปริมาณน้อยจะไม่เกินร้อยละ 10 ของน้ำหนักดิน อินทรียวัตถุเป็นแหล่งอาหารที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตของพืช และส่วนที่เป็นช่องว่าง ซึ่งเป็นส่วนของน้ำและอากาศ ดินบางชนิดที่พบว่าไม่มีแร่เป็นองค์ประกอบ ดินประเภทนี้ ดินจะเป็นอินทรียวัตถุทั้งหมด เรียกว่า ดินอินทรีย์

ความแตกต่างของดิน ขึ้นอยู่กับสัดส่วนขององค์ประกอบในดินแต่ละชนิด ดินในแต่ละพื้นที่ ล้วนมีความแตกต่างกันไปตามปัจจัยในการสร้างตัวของดิน ซึ่งส่งผลให้ดินมีลักษณะและคุณสมบัติที่แตกต่างกัน โดยเฉพาะคุณสมบัติที่เกี่ยวข้องกับการเพาะปลูกและการจัดการดิน สำหรับดินร่วนที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของพืช จะประกอบด้วยแร่ 45% อินทรียวัตถุ 5% น้ำและอากาศอย่างละ 25% สัดส่วนที่เหมาะสมนี้ ยังคงเป็นความฝันของนักวิชาการ เพราะยังไม่มีในประเทศไทย ส่วนใหญ่จะไม่เป็นไปตามสัดส่วนนี้ อาจมีมากไปบ้าง น้อยไปบ้าง แตกต่างกันไปตามสภาพการกำเนิดของดิน

นาย รัตวิ