อ้นเล็ก (Cannomys Badius) เป็นชนิดที่เล็กที่สุด มีความยาววัดจากปลายจมูกจนถึงหางประมาณ 15-26.5เซนติเมตร โดยอ้นที่กล่าวมาข้างต้นทั้งหมด มักจะอาศัยขุดรูอยู่ในป่า โดยเฉพาะป่าไผ่ เพราะกินไผ่และหน่อไม้เป็นอาหารหลัก ส่วนอาหารอื่นๆ ได้แก่ผลไม้ประเภทต่างๆ ที่หล่นตามพื้น ภายในรูมีทางยาวมากและแบ่งเป็นห้องได้หลายห้อง ใช้สำหรับเลี้ยงดูลูกอ่อนและเก็บอาหาร แต่จะขึ้นมาหากินบนพื้นดิน โดยปกติแล้วอ้นจะไม่กินน้ำโดยตรง แต่จะกินน้ำโดยผ่านจากการกัดแทะจากไม้ประเภทต่างๆ ที่กินเข้าไป อ้นจะผสมพันธุ์ในฤดูฝน ออกลูกครั้งละ 1-8 ตัว ซึ่งอ้นในภาษาเหนือมักถูกเรียกว่า “ตุ่น” ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีลักษณะและพฤติกรรมคล้ายคลึงกันแต่เป็นสัตว์ที่อยู่คนละอันดับกัน ซึ่งอ้นทั้งหมดที่พบในประเทศไทยมีสถานะทางกฎหมายเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองประเภทที่ 1 แต่ก็เป็นที่นิยมรับประทานของผู้คนที่อยู่ใกล้ป่าหรือสังคมในชนบทโดยเชื่อว่าเป็นยาบำรุงพละกำลัง

“ในอดีตอ้นสามารถพบได้ทุกภาคของประเทศไทย แต่ปัจจุบันนั้นอ้นกลับเป็นสัตว์ที่พบได้ยาก ซึ่งที่ยังมีพบอยู่ให้เห็นบ้างส่วนใหญ่จะอยู่ในพื้นที่ภาคกลาง ส่วนพื้นที่ทางภาคอีสาน ภาคเหนือ และภาคใต้แถบจะหาไม่ได้แล้ว จากสาเหตุที่อ้นกลายเป็นสัตว์หายาก เป็นสัตว์ที่มีความน่ารักและสามารถเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยงได้จึงทำให้ความนิยมมีเพิ่มมากขึ้นตลอดระยะเวลาที่เริ่มเลี้ยงอ้นมาจวบจนขณะนี้เป็นเวลาเกือบ 5 ปีแล้ว”

ด้วยปัจจุบันอ้นเป็นสัตว์ที่หายากจึงมีชาวบ้านบางกลุ่มเริ่มนำอ้นมาเลี้ยงพร้อมทั้งจำหน่ายในเชิงการค้าแล้ว อย่างที่อำเภอบ้านไร่ จังหวัดอุทัยธานี โดยฟาร์มหมอคม แข็งกสิกรณ์ ต.ห้วยแห้ง อ.บ้านไร่ จ.อุทัยธานี ซึ่งได้รับการเปิดเผยว่า ตนและลูกชายอาศัยเวลาว่าง ได้เริ่มนำอ้นมาเลี้ยงเป็นเวลาเกือบ 5 ปีแล้ว ได้เริ่มทดลองเลี้ยงก่อน ซึ่งก็พบว่าอ้นนั้นค่อนข้างเลี้ยงง่าย ไม่ยุ่งยาก 

สำหรับวิธีการเลี้ยงอ้นมีด้วยกัน 2 วิธี คือเลี้ยงในกรงลอย และในวงบ่อสำหรับหมู่บ้านของตนเลือกเลี้ยงในวงบ่อทั้งนี้ในการเลี้ยงในวงบ่อจะต้องระวังไม่ให้สัตว์มีพิษเข้ากัดต่อย อาทิ มดคันไฟตะขาบ แมงป่อง และยุง โดยเฉพาะยุงและมด อ้นจะแพ้มาก จึงต้องปิดวงบ่อกางมุ้งให้อ้นเพื่อป้องกันสัตว์มีพิษจำพวกนี้ส่วนการให้อาหารหลักๆ ประกอบด้วยพืช3 ชนิด ได้แก่ อ้อย ข้าวโพด ลำไผ่ชนิดต่างๆ การให้อาหารจะเป็นข้าวโพด 1 ฝักหรืออ้อย ลำไผ่ 1 ท่อน อ้นจะกินได้ประมาณ 2 วันก็หมด ก็ให้ใหม่ หรือจะให้อาหารเสริมจำพวกนมกล่องก็ได้เช่นกัน ส่วนการให้น้ำ อ้นเป็นสัตว์ที่กินน้ำน้อยมาก เพราะส่วนใหญ่จะดูดน้ำจากอาหาร การเลี้ยงอ้นจะเริ่มจากลูกอ้นที่เพิ่งออกใหม่จะใช้เวลาประมาณ 10 เดือนถึงจะเริ่มผสมพันธุ์ โดยฤดูฝนจะเป็นฤดูหลักในการผสมพันธุ์ของอ้น โดยเราสามารถสังเกตตัวเมียที่เริ่มตั้งท้องได้ก็คือ จะเริ่มมีอาการหงุดหงิด กัดตัวผู้ เราจึงควรแยกบ่อ และใช้เวลาตั้งท้องประมาณ 45 วัน ก็จะคลอด การให้ลูกจะให้อยู่ที่ 1-8 ตัว และอ้นแต่ละตัวจะมีอายุเฉลี่ยโดยประมาณ 10 ปี ซึ่งลักษณะที่ดีของอ้น จะมีสีเขียว นวล ขนเป็นมัน ร่างกายสมบูรณ์

สำหรับการทำตลาดของตัวอ้น ปัจจุบันเป็นการกำหนดราคาจากผู้เลี้ยง ที่ส่วนใหญ่จะขายเป็นคู่เน้นการขายเพื่อให้เลี้ยงขยายพันธุ์ โดยคู่เล็ก ขนาดน้ำหนัก4 ขีด อายุ 2 เดือน ราคาคู่ละ 4 พันบาทคู่กลาง ขนาดน้ำหนัก 1 กิโลกรัม คู่ละ 5 พันบาท และคู่ใหญ่ ขนาดน้ำหนัก2 กิโลกรัม คู่ละ 8 พันบาท 3 กิโลกรัมคู่ละ 1 หมื่นบาท หรือท่านสามารถมาเที่ยวชมที่ฟาร์ม มาอุ้มอ้นสวยๆตัวใหญ่ๆ มาอุ้มชมฟรี ซึ่งเลีี้ยงในเชิงอนุรักษ์ โดยไว้ให้เด็กรุ่นหลังๆ ดูว่าตัวอ้นเป็นอย่างไร ซึ่งบางคนนั้นยังไม่รู้จักตัวอ้นและไม่เคยเห็น ซึ่งปัจจุบันนี้ที่ฟาร์มมีอ้นจำนวนนับร้อยตัว โดยเลี้ยงในบ่อ และมีแม่พันธุ์อ้น น้ำหนัก 6 กิโลกรัมไว้ให้นักท่องเที่ยวมาอุ้ม    

“ปัจจุบันตลาดให้การตอบรับดีมากจากทั่วประเทศ เพราะปริมาณของอ้นในขณะนี้ยังมีการเลี้ยงน้อยอยู่ และก็ถือว่าอ้นเป็นสัตว์เศรษฐกิจของหมู่บ้านที่สำคัญและได้รับการส่งเสริมจากสำนักงานเกษตรอำเภอบ้านไร่ให้มีการเลี้ยงอ้นอยู่ในโครงการเศรษฐกิจพอเพียงของหมู่บ้าน พร้อมกับเปิดให้มีการศึกษาดูงานอย่างต่อเนื่อง”

ท่านใดที่สนใจสัตว์ชนิดนี้ หรือต้องการศึกษาดูงาน สามารถติดต่อสอบถามเพิ่มเติมไปได้ที่ หมออ้น แข็งกสิกรณ์ ต.ห้วยแห้ง อ.บ้านไร่ จ.อุทัยธานี เบอร์ 08-4366-0298

พชร พัสกุล