19 มีนาคม 2568 เมื่อพูดถึงศิลปะการแสดงอันเป็นอัตลักษณ์ความเป็นวัฒนธรรมล้านช้างในสมัยก่อน ของเมืองหลวงพระบาง สปป ลาว ที่มีมาช้านาน ซึ่งในปัจจุบันจะมีให้เห็นและหาดูยาก นอกจากตามสื่อต่าง ๆ เช่นทางโซเซียลทาง อินเตอร์เน็ต เท่านั้นไม่ค่อยได้มีใครได้เห็นมากมายนัก การแสดงแบบนี้จะมีเฉพาะในงานสำคัญต่างๆ อาทิเช่น ขับทุ่มหลวงพระบาง ขับพวน ฟ้อนนางแก้ว การแสดง ‘พระลักษณ์พระราม’ (โขนของแบบลาวล้านช้าง) ในประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

ส่วนในประเทศไทยจะเห็นการแสดงแบบนี้ที่เรียกว่า ‘แมงตับเต่า’ หรือ การละเล่นแมงตับเต่า ลำแมงตับเต่า หมอลำตับเต่า ปรากฏอยู่ในวัฒนธรรมล้านช้างหลวงพระบางในประเทศไทย ในเขตจังหวัดเลย จังหวัดเพชรบูรณ์ จังหวัดพิษณุโลก จังหวัดอุตรดิตถ์ ซึ่งมีลักษณะของการแสดงคล้ายหมอลำหมู่ หรือหมอลำเรื่องต่อกลอนของวัฒนธรรมล้านช้าง เวียงจันทน์ จำปาสัก และภาคอีสานของประเทศไทย แต่มีทำนองที่แตกต่างกันออกไปตามท้องถิ่น

เครื่องดนตรีมีความต่างและความเหมือน ความต่างประกอบด้วย ระนาด ซอบั้ง ซึ่งหมอลำหมู่ไม่มีระนาด และซอบั้ง ความเหมือนมีแคนเป็นเครื่องดนตรีคลอขับลำเหมือนกัน ส่วนทำนองจะคล้ายคลึง และต่างกันเล็กน้อยตามสำเนียงการพูดของภาษาตระกูลหลวงพระบาง ส่วนอื่น ๆ เหมือนกัน ประกอบด้วย วรรณกรรมที่นำมาเล่น เป็นนิทาน ตำนาน ชาดกในพระพุทธศาสนาเหมือนกัน เรื่องเดียวกัน เช่น สุริวงศ์ กาละเกด นางแต่งอ่อน ท้าวโสวัตร ผาแดงนางไอ่ จำปาสี่ต้น

นายสุวิทย์ สารเงิน  ผู้สืบสานหมอลำแมงตับเต่าไทเลย (หมอลำไทเลย) กล่าวว่า “สำหรับการแสดงครั้งนี้ มาแสดงลำแมงตับเต่าไทเลย คณะลำแมงตับเต่ามรดกไทเลย นำโดยศิลปินมรดกอีสาน 68 อ.สุวิทย์ สารเงิน พร้อมศิษย์นักดนตรี วรวิทย์ ทองอรุณ ครูณัฐพล พิลาดา ธิติสรร สีหะวงษ์ น้องเจ้านาย น้องพีม น้องคิม ที่เวทีวัดมหาธาตุ ในงานผาสาดลอยเคราะห์พาเลาะริมโรงเชียงคาน”

สำหรับการแสดงลำแมงตับเต่าไทเลยหมอลำไทเลย ปัจจุบันมีหลงเหลือไม่มาก เหลือเพียง 1คณะ ที่บ้านน้ำพร ต.ปากตม อ.เชียงคาน จ.เลย เป็นลำแมงตับเต่า หรือ หมอลำไทเลย เป็นการร้องรำที่มีท่วงทำนองอันเป็นเอกลักษณ์ โดยการใช้ภาษาและสำเนียงแบบชาวไทเลย นิยมเล่นเป็นเรื่องราวนิทานพื้นบ้านอีสานที่มีตัวละครกษัตริย์ เจ้าหญิง เจ้าชาย และตัวตลกพร้อมสอดแทรกธรรมะ และมุกตลกขบขัน

แมงตับเต่า คือแมลงปีกแข็งชนิดหนึ่ง มีลักษณะผิวมันลื่น ว่องไว จับยากมักพบในแหล่งน้ำจืดต่าง ๆ เช่น ทุ่งนา ลำห้วย ใช้เรียกการละเล่นนี้ที่มีลักษณะเฉพาะ

นายสุวิทย์  กล่าวอีกว่า “ปัจจุบัน หมอลำแมงตับเต่า หรือหมอลำไทเลยกำลังจะหายไปในสังคม ทางกลุ่มจึงมีการรื้อฟื้นขึ้นมาเรื่อย ๆ ตลอด 20 ปีที่ผ่านมา ขณะนี้ มีผู้สืบทอดแล้ว ทั้งในคณะหมอลำต่างๆ ที่นำไปเผยแพร่และแสดงในวงการหมอลำอาชีพ และเด็ก ๆ เยาวชน ประมาณ 100 คน และได้รับรางวัลมาก็มาก จึงมีความสำคัญมาก ที่เราทุกคนจะต้องรักษาและสืบสานเรื่องดีๆแบบนี้ เอาไว้เพื่อให้ลูกหลานเราและอยู่คู่กับคนเลย ต่อไป”

.025