DNA ปลาหมอคางดำ หนทางสู่ความจริงที่ไม่อาจมองข้าม

เมื่อพูดถึงการระบาดของปลาหมอคางดำ (Sarotherodon melanotheron) ในแหล่งน้ำของประเทศไทย เรื่องราวของต้นเหตุของการแพร่ระบาดกลายเป็นประเด็นที่เกิดการถกเถียงอย่างหนัก มีข้อกล่าวหาว่าปลาที่นำเข้าจากต่างประเทศโดยบริษัทเอกชนอาจเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดเหตุการณ์นี้ แต่คำถามคือ เราจะมั่นใจได้อย่างไรว่าเรื่องราวเหล่านี้เป็นความจริง? เราควรยึดหลักฐานจากที่ไหนเพื่อที่จะฟันธงได้? คำตอบที่เราต้องการอาจมาจากสิ่งที่เราทุกคนสามารถเชื่อได้ นั่นคือ DNA – รหัสพันธุกรรมที่สามารถบอกเราได้ทุกอย่าง

การตรวจสอบ DNA เป็นหลักฐานที่ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ เพราะมันคือรหัสพันธุกรรมที่บ่งบอกถึงต้นกำเนิดและความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิต ทุกการตรวจสอบ DNA มีความแม่นยำและอิงกับวิทยาศาสตร์ที่รับรองได้ เราสามารถใช้การวิเคราะห์ DNA เพื่อยืนยันว่า ปลาหมอคางดำที่แพร่ระบาดในแหล่งน้ำของไทยนั้น มาจากปลาที่ถูกนำเข้าจากต่างประเทศหรือไม่ การศึกษาพันธุกรรมจะช่วยให้เราเห็นภาพชัดเจนของความเชื่อมโยงหรือความแตกต่างทางพันธุกรรมของประชากรปลา โดยเฉพาะเมื่อมีความไม่แน่นอนในข้อมูลต่างๆ ที่เรารับรู้

เพื่อให้การพิสูจน์เป็นไปได้อย่างแม่นยำและครบถ้วน มีวิธีการที่เป็นมาตรฐานทางวิทยาศาสตร์หลายประการที่สามารถใช้ในการตรวจสอบ DNA ของปลาหมอคางดำ ซึ่งรวมถึง:

• การวิเคราะห์ลำดับพันธุกรรม (DNA Sequencing) เพื่อตรวจสอบความแตกต่างทางพันธุกรรมของปลาที่นำเข้ากับปลาที่พบในแหล่งน้ำไทย

• การถอดรหัสพันธุกรรม จากทั้งปลาที่นำเข้าและปลาที่ระบาดในธรรมชาติ เพื่อนำมาเปรียบเทียบ

• การใช้ Phylogenetic Tree หรือแผนภูมิวิวัฒนาการ เพื่อแสดงให้เห็นว่า ปลาหมอคางดำที่ระบาดและที่นำเข้ามีความเชื่อมโยงกันอย่างไร

• การศึกษาตำแหน่ง SNPs และ Haplotype Diversity เพื่อช่วยแยกแยะกลุ่มประชากรปลาและยืนยันความแตกต่างทางพันธุกรรม

วิธีการเหล่านี้จะช่วยให้เราทราบได้ว่า ปลาที่นำเข้ามามีความสัมพันธ์กับการระบาดหรือไม่ และสำคัญที่สุดคือ มันสามารถยืนยันความจริงได้อย่างไม่ต้องสงสัย

ขณะนี้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ รวมถึงกรมประมงกำลังทำงานอย่างเต็มที่เพื่อหาคำตอบ ด้วยการร่วมมือกับกรมเอเชียใต้ ตะวันออกกลางและแอฟริกา กระทรวงการต่างประเทศ เพื่อขอข้อมูลพันธุกรรมจากประเทศกานา ซึ่งเป็นแหล่งที่ปลาหมอคางดำถูกนำเข้ามาในปี 2553 แม้ว่าในตอนนี้เรายังไม่มีข้อมูลชัดเจนว่าปลาที่นำเข้ามาคือปลาชนิดเดียวกับที่ระบาดหรือไม่ แต่กรมประมงกำลังดำเนินการตามกระบวนการที่โปร่งใสและตามหลักวิทยาศาสตร์ที่มีมาตรฐาน

นายบัญชา สุขแก้ว อธิบดีกรมประมงกล่าวว่า “แม้ข้อมูลที่ต้องการยังไม่ส่งมา แต่เรากำลังรอดำเนินการตามกระบวนการที่ถูกต้อง เพราะเราต้องการความจริง เราต้องการความโปร่งใส และเราต้องการหลักฐานที่ไม่อาจโต้แย้งได้”

สิ่งที่เราต้องทำตอนนี้คือการสนับสนุนการศึกษาวิจัยทางวิทยาศาสตร์และรอผลการพิสูจน์จากการตรวจสอบ DNA ที่กำลังดำเนินการอยู่

การพิสูจน์ความจริงด้วย DNA จะเป็นเครื่องมือที่สามารถช่วยให้เราเข้าใจว่าอะไรเป็นต้นเหตุของการระบาดครั้งนี้ และสามารถนำไปสู่การแก้ไขปัญหาที่มีความยั่งยืนได้ เพื่อลดผลกระทบต่อระบบนิเวศและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในระยะยาว

การเชื่อในหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ และการรอผลการตรวจสอบจากผู้เชี่ยวชาญในด้านพันธุศาสตร์คือสิ่งที่สำคัญที่สุดในเวลานี้ การดำเนินการตามกระบวนการยุติธรรมจะต้องอาศัยหลักฐานที่แม่นยำได้รับการรับรองและไม่สามารถโต้แย้งได้ ดังนั้น เราต้องร่วมกันสนับสนุนการใช้วิทยาศาสตร์เป็นเครื่องมือในการแก้ไขปัญหาอย่างถูกต้อง และเปิดใจรับข้อมูลจากหลายฝ่ายเพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้องที่สุด./

#ไศลพงศ์ สุสลิลา นักวิชาการอิสระด้านสิ่งแวดล้อม