นักวิชาการสำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง แนะรัฐเจรจา 4 ฝ่ายแก้ปัญหาเหมืองแร่น้ำกก หลังพบสารหนูปนเปื้อนเกินมาตรฐาน พร้อมจัดตั้ง "ศูนย์ตรวจคุณภาพน้ำ" ในพื้นที่เชียงราย รู้ผลเร็วแก้ไขปัญหาครบวงจร

วันที่ 10 เมษายน 2568 กรณีสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 (เชียงใหม่) กรมควบคุมมลพิษตรวจพบพบน้ำในแม่น้ำกกที่ไหลมาจากเขตปกครองพิเศษที่ 2 (สหรัฐว้า) ประเทศเมียนมา เข้าสู่ฝั่งไทยมีสารหนูปนเปื้อนเกินมาตรฐานโดยที่ อ.แม่อาย จ.เชียงใหม่ วัดได้สูงถึง 0.026 มิลลิกรัมต่อลิตร และที่ อ.เมืองเชียงราย จ.เชียงราย วัดได้ 0.012-013 มิลลิกรัมต่อลิตร ขณะที่ค่ามาตรฐานอยู่ที่ 0.01 มิลลิกรัมต่อลิตรนั้น

ดร.สืบสกุล กิจนุกร นักวิชาการสำนักวิชานวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง (มฟล.) จ.เชียงราย เปิดเผยว่า ตนมองว่าการแก้ไขปัญหานี้ต้องดำเนินการ 2 เรื่องคือ เรื่องภายในประเทศขอให้มีการจัดตั้งคณะทำงานร่วมเพื่อแก้ไขปัญหาเฉพาะกิจประกอบด้วยหน่วยงานภาครัฐ ภาคประชาสังคม นักวิชาการ ภาคเอกชน ฯลฯ และจัดตั้ง "ศูนย์ตรวจคุณภาพน้ำ" ขึ้นในพื้นที่ จ.เชียงราย เพราะให้ได้ข้อมูลที่เป็นจริงและเรียลไทม์โดย จ.เชียงราย มีสถาบันอุดมศึกษาหลายแห่ง เช่น มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง, มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงราย, มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา ฯลฯ ซึ่งสามารถจัดตั้งที่ใดก็ได้จะทำให้ได้ข้อมูลที่รวดเร็วและนำมาแก้ไขปัญหาได้ทั้งระยะสั้นและระยะยาว เนื่องจากปัจจุบันกรมควบคุมมลพิษแจ้งจะตรวจเดือนละ 1-2 ครั้งและต้องนำตัวอย่างน้ำไปตรวจที่ จ.เชียงใหม่ และให้ผลในอีก 1-2 สัปดาห์ข้างหน้าซึ่งตนมองว่าล่าช้าเกินไป

ดร.สืบสกุล กล่าวด้วยว่า สำหรับเรื่องภายนอกประเทศเห็นว่ารัฐบาลไทยควรเจรจาหารือ 4 ฝ่ายคือ รัฐบาลเมียนมา กลุ่มว้าที่ปกครองพื้นที่ รัฐบาลจีน และบริษัทจีน ที่ได้สัมปทานเหมืองในเขตของว้า เพื่อให้เกิดการแก้ไขปัญหาแบบเบ็ตเสร็จโดยเฉพาะการทำเหมืองที่ใกล้กับแม่น้ำเกินไปควรจะยกเลิกและปรับไม่ให้ส่งผลกระทบต่อแม่น้ำ ถ้าไม่เจรจากัน 4 ฝ่ายปัญหาก็จะเกิดอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะสารหนูที่จะถูกปล่อยลงมาเรื่อยๆ ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อคนและสัตว์ลุ่มแม่น้ำตั้งแต่ อ.แม่อาย ไปจนถึงอ.เชียงแสน จ.เชียงราย 

นอกจากนี้ปัจจุบันยังพบมีการเปิดหน้าดินอย่างเห็นได้ชัดและถ้าเข้าสู่ฤดูฝนปี 2568 นี้ก็จะยิ่งชะล้างลงมาหนักขึ้นและเกิดการตกตะกอนของสารที่ใต้ท้องน้ำมากขึ้นตามมาอีกด้วย

"ผมเห็นว่าต้องรีบแก้ไขเพราะไม่ได้กระทบต่อสุขภาพของคนและสัตว์เท่านั้น แต่ยังมีกระทบต่อสังคมและเศรษฐกิจ เช่น ชาวบ้านที่ทำประมงหาปลาและสัตว์น้ำทำไม่ได้เหมือนเดิม ภาคธุรกิจไม่ว่าเป็นการท่องเที่ยวล่องเรือ ทัวร์ช้าง ร้านหารแพริมน้ำ โดยเฉพาะในช่วงเทศกาลสงกรานต์ เพื่อรองรับนักท่องเที่ยวไม่สามารถทำได้เหมือนเดิมเป็นต้น จึงถือเป็นผลกระทบในวงกว้างอย่างแม้จริง" ดร.สืบสกุล กล่าว