สส.ปชน.เชียงรายจี้รัฐบาลสร้างระบบเตือนภัยแม่น้ำกก-แนะเร่งถอดบทเรียน 6 เดือนภัยพิบัติ “ดร.ลลิตา”แนะรัฐเจรจานอกกรอบรัฐต่อรัฐ-มุ่งเป้าแก้ปัญหาประชาชน ผวจ.เชียงรายเตรียมตั้งคณะทำงานขับเคลื่อนแก้ปัญหาคุณภาพน้ำข้ามแดน

เมื่อวันที่ 21 เมษายน 2568 นายชิตวัน ชินอนุวัฒน์ สส.เชียงราย พรรคประชาชน ให้สัมภาษณ์ถึงกรณีที่ชาวบ้านลุ่มแม่น้ำกกโดยเฉพาะ อ.เมือง จ.เชียงราย กำลังเดือดร้อนเพราะน้ำในแม่น้ำกกปนเปื้อนสารหนูเนื่องจากมีการทำเหมืองทองบริเวณต้นแม่น้ำกกในเขตรัฐฉาน ประเทศพม่า ว่ารัฐบาลควรเร่งเจรจาแก้ไขการทำเหมืองทองของคนจีนที่ต้นน้ำ ซึ่งเราไม่รู้ว่ามีการบำบัดน้ำเสียหรือไม่ อย่างไร และไม่รู้ว่าเขาทำแบบไหน โดยตนได้ลงพื้นที่อย่างต่อเนื่อง ทำให้รับทราบความเดือนร้อนของชาวบ้านในหลายกลุ่ม  โดยในหน้าร้อน คนเชียงรายมักเล่นน้ำกกและมีการล่องแพเปียก แต่ในปีนี้แทบไม่มีนักท่องเที่ยวเลย ทำให้ผู้ประกอบการเสียหายหรือเจ๊งกันหมด

“เกิดความเสียหายด้านเศรษฐกิจท่องเที่ยวท้องถิ่น เมื่อน้ำกกขุ่นและมีสารปนเปื้อน เศรษฐกิจตรงนี้พังหายไปเลย เรื่องน้ำอุปโภคบริโภค พบว่ามีคนลงเล่นน้ำแล้วมีผื่นเต็มตัว ไหนจะผลกระทบต่อการเกษตร สารตกค้างในพืชผลเกษตร ควรมีการเตือนภัย เพราะเรามีบทเรียนตอนน้ำท่วมเมื่อ 6 เดือนที่ผ่านมา” นายชิตวัน กล่าว

ผู้สื่อข่าวถามถึงกรณีที่ชาวบ้านริมแม่น้ำกกรู้สึกหวาดกลัวเนื่องจากใกล้เข้าสู่ฤดูฝน แต่ยังไม่รู้ว่าแผนรับมือภัยพิบัติ สส.เชียงรายกล่าวว่า ทราบว่ามีแผนการป้องกันและรับมือน้ำท่วม ซึ่งขณะนี้ทหารกำลังดำเนินการขุดลอกแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย อย่างไรก็ตามสิ่งที่อยากเห็นคือควรถอดบทเรียนความสูญเสียจากภัยพิบัติเมื่อ 6 เดือนก่อน

“ผมอยากเห็นการอธิบายเชิงรุก การแจ้งระดับน้ำ และการเตือนค่ามาตรฐานของน้ำ เหมือนการเข้าถึงข้อมูล ค่าฝุ่น PM2.5 มีแอปในโทรศัพท์ให้รู้ข้อมูลเลย เพราะคนเชียงรายต้องทุกข์กับปัญหาน้ำท่วมมาอย่างแสนสาหัส ผ่านไปก็เจอฝุ่นพิษ ตอนนี้มองไปแม่ก็น้ำขุ่นอีก อากาศไม่ดี น้ำมีพิษ ใครจะอยากมาเที่ยว” นายชิตวัน กล่าว

ขณะที่นายจำรัส กำแพงคำ สมาชิกชมรมคนเรือแม่น้ำกก อ.เมืองเชียงราย กล่าวว่า คนขับเรือในแม่น้ำกกได้รับผลกระทบจากปัญหาปนเปื้อนสารหนูในแม่น้ำกกด้วยเช่นเดียวกัน แม้นักนักท่องเที่ยวที่นั่งเรือล่องแม่น้ำกกนั้นโดยปกติแทบไม่มีสัมผัสน้ำเลย แต่จำนวนนักท่องเที่ยวก็ลดลง ทุกปีที่ผ่านมาก็พออยู่กันได้ พอที่จะมีงานและมีรายได้ แต่เมื่อมีข่าวน้ำกกปนเปื้อนออกมา คนก็รับรู้และมาเที่ยวน้อยลง จึงอยากให้รัฐบาลเข้ามาช่วยเหลือเยียวยาเพราะตอนนี้กำลังลำบากในการประกอบอาชีพ

“เหนื่อยครับ 2-3 วันกว่าจะได้งานสักครั้ง พานักท่องเที่ยวล่องเรือไปเที่ยวหมู่บ้านกะเหรี่ยงรวมมิตร ส่วนเรือที่ล่องมาจากท่าตอน ช่วงนี้ไม่มีเลย เงียบมาก คนหาปลาในแม่น้ำกกปกติมีเยอะมาก แต่ตอนนี้ไม่มีเลย ไม่มีใครอยากสัมผัสแม่น้ำกก”นายจำรัส กล่าว

ด้าน ผศ.ดร.ลลิตา หาญวงศ์ อาจารย์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และผู้เชี่ยวชาญด้านพม่ากล่าวว่า การที่น้ำในแม่น้ำกกปนเปื้อนสารหนู กลายเป็นปัญหาระหว่างประเทศที่ไม่รู้จับมือใครดม แต่สำหรับตนเชื่อว่าทุนจีนมีส่วนเกี่ยวข้อง เพียงแต่หน่วยงานราชการยังเลี่ยงๆ หลบๆที่จะพูดถึงซึ่งก็ไม่เข้าใจว่าจะเลี่ยงไปทำไม

 นักวิชาการผู้นี้กล่าวว่า ในสังคมไทยเคยมีชาวบ้านที่ประสบปัญหาจากผลการทำเหมืองทองมาแล้วโดยชาวบ้านเป็นโรคแปลกๆ ดังนั้นเราจึงไม่ควรที่ต้องเหนียมอายที่จะพูดถึงต้นตอ ซึ่งสื่อมวลชนก็ระบุไว้ชัดว่าทีทำเหมืองในรัฐฉานซึ่งดูได้ใน Google Earth ดังนั้นหากรัฐบาลไทยไม่ทำอะไร ภาคประชาสังคมก็อาจต้องใช้แนวทางการกฎหมายขึ้นมาต่อสู้

“โจทย์ตอนนี้หากเรารู้ว่าเป็นทุนจีนในเขตว้า ซึ่งเป็นพื้นที่รัฐซ้อนรัฐ รัฐบาลไทยก็คงทำอะไรชนกลุ่มน้อยไม่ได้เลย เพราะยังติดในกรอบเดิม คือต้องดำเนินการโดยรัฐต่อรัฐ หรือ G to G หากไทยส่งทูตหรือผู้ว่าฯ ไปเจรจากับว้าแดงตรงๆ ทางสภาบริหารแห่งรัฐพม่า (SAC) ก็คงไม่พอใจ และส่งจดหมายมาประท้วง จริงๆรัฐไทยต้องออกจากกรอบนี้ให้ได้ก่อน แล้วมุ่งเป้าไปที่การแก้ปัญหาให้ประชาชนของเรา ”ผศ.ดร.ลลิตา กล่าว

ดร.ลลิตากล่าวว่า จากการตรวจสอบพบว่า กองทัพสหรัฐว้า (United Wat State Army-UWSA) มีหน่วยงานดูแลเรื่องการให้สัมปทานทำเหมืองแร่ ซึ่งเหมืองที่ใหญ่ที่สุดของรัฐว้าใต้ คือเหมืองดีบุก ซึ่งมีการตรวจสอบพบว่าว้าให้สัมปทานทำเหมืองมากขึ้นหลังรัฐประหารในพม่า โดยตอนนี้ไทยต้องคุยกับจีนเพื่อกดดันบริษัทเหมืองทองของชาวจีนในบริเวณต้นแม่น้ำกกและแม่น้ำสาย

รายงานข่าวแจ้งว่า นายชรินทร์ ทองสุข ผู้ว่าราชการจังหวัดเชียงราย ในฐานะประธานลุ่มน้ำโขงเหนือ ได้เตรียมลงนามในคำสั่งแต่งตั้งคณะทำงานขับเคลื่อนการดำเนินการแก้ไขปัญหาคุณภาพน้ำแม่น้ำข้ามพรมแดนลุ่มน้ำโขงเหนือ โดยมีนายชรินทร์ เป็นประธาน และรอง ผวจ.เชียงรายและรองผวจ.เชียงใหม่ เป็นรองประธาน มีผู้แทนหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง อาทิ ผู้บัญชาการทหารบกที่ 37 ผู้บัญชาการกองกำลังผาเมือง ผู้อำนวยการสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่ 1 นายอำเภอแม่อาย นายอำเภอแม่สาย นอกจากนี้ยังมีนักวิชการจากสถาบันการศึกษาต่างๆ เป็นกรรมการ

รายงานข่าวแจ้งว่า คณะกรรมการชุดนี้มีอำนาจในการรวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์สภาพปัญหาคุณภาพน้ำที่ส่งผลกระทบต่อแม่น้ำกก แม่น้ำสายและแม่น้ำโขง รวมถึงมีหน้าที่จัดทำแผนงาน โครงการ และแนวทางการแกไขปัญหาคุณภาพน้ำ ประสานงานกับหน่วยงานรัฐ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและองค์กรผู้ใช้น้ำในพื้นที่ เพื่อรวบรวมข้อมูลการใช้ พัฒนา บริหารจัดการ ฟื้นฟูและอนุรักษ์ทรัพยากรน้ำ ส่งเสริมสนับสนุนการมีส่วนร่วมของประชาชน ชุมชนและภาคประชาสังคม