สายลมเมษาพัดโชยมา

แสงแดดสีทองสาดส่อง

ท้องฟ้าสีครามสดใส

เสียงหัวเราะและบทเพลงดังก้องกังวาน

สัญญาณแห่งเทศกาลสงกรานต์ ปีใหม่ไทยที่เปี่ยมด้วยความหมายและความสุขสันต์

สำหรับชายชราวัย ๗๖ ปี ชาวลำปาง คนนี้

ความทรงจำเกี่ยวกับสงกรานต์ได้ถักทอเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต สะท้อนถึงการเปลี่ยนแปลงของสังคมและคุณค่าที่ยังคงงดงามเหนือกาลเวลา

๑. วันปีใหม่สงกรานต์ไทย : สามวันแห่งความสิริมงคล

สงกรานต์มิใช่เพียงเทศกาลสาดน้ำ แต่เป็นช่วงเวลาสำคัญของการเริ่มต้นปีใหม่ตามประเพณีไทย กำหนดไว้ ๓ วัน คือ

-วันมหาสงกรานต์ (๑๓ เมษายน) วันที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนเข้าสู่ราศีเมษ อันเป็นวันเริ่มต้นปีใหม่ทางสุริยคติ

-วันเนา (๑๔ เมษายน) วันระหว่างกลางแห่งการเตรียมพร้อม และ

-วันเถลิงศก (๑๕ เมษายน) วันเปลี่ยนจุลศักราชและเริ่มต้นกาลโยคประจำปีใหม่ วันแห่งความเป็นสิริมงคลและการเริ่มต้นสิ่งใหม่ๆ

๒. ประวัติที่มาของวันสงกรานต์: จากตำนานสู่ประเพณี

รากฐานสงกรานต์มาจากเทศกาลทางศาสนาพราหมณ์ในอินเดีย เชื่อว่าเป็นการเคลื่อนที่ของดวงอาทิตย์ ต่อมาได้ผสมผสานกับวัฒนธรรมท้องถิ่นในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

สำหรับภาคเหนือ โดยเฉพาะลำปาง มีเอกลักษณ์ “ปี๋ใหม่เมือง”

ที่เฉลิมฉลองยาวนาน มีพิธีกรรมทางศาสนาเข้มข้น การแห่ครัวทาน การทำบุญตักบาตร การรดน้ำดำหัวผู้สูงอายุและการละเล่นพื้นเมือง สะท้อนความผูกพันในชุมชนและความเคารพต่อผู้สูงวัย

ในความทรงจำของชายชราแห่งลำปาง

สงกรานต์วัยเยาว์อบอวลด้วยประเพณีดั้งเดิม การเตรียมของทำบุญ ก่อเจดีย์ทรายริมน้ำวัง และเล่นสาดน้ำสนุกสนาน

เมื่อสังคมเปลี่ยนไป สงกรานต์ในกรุงเทพฯ ก็มีสีสันต่างออกไป จากพิธีกรรมศาสนาและการพบปะญาติมิตร สู่ความสนุกสนานและการท่องเที่ยว มีการจัดงานใหญ่มีดนตรี คอนเสิร์ต ดึงดูดทั้งชาวไทยและต่างชาติ

๓. วันสงกรานต์: ห้วงเวลาแห่งความทรงจำที่ผันเปลี่ยน

(๑) เมื่อ ๗๖ ปี ก่อน (พ.ศ. ๒๔๙๒) : วัยเยาว์ของชายชรา

สงกรานต์คือความสุขเรียบง่าย ตื่นเช้าทำบุญเล่นสาดน้ำด้วยขันใบเล็กๆ กินขนมพื้นบ้าน และรดน้ำขอพรญาติผู้ใหญ่

(๒) เมื่อ ๕๐ ปี ก่อน (พ.ศ. ๒๕๑๘): สงกรานต์เริ่มคึกคัก มีสีสันมากขึ้น

เดินทางเล่นน้ำตามหมู่บ้าน ชมขบวนแห่นางสงกรานต์ ร่วมงานรื่นเริง

(๓) เมื่อ ๒๐ ปี ก่อน (พ.ศ. ๒๕๔๘) : เทคโนโลยีมีบทบาทมากขึ้น

มีการจัดงานเป็นทางการ ใช้ปืนฉีดน้ำ เปิดเพลงเสียงดัง นักท่องเที่ยวมากขึ้น ชายชรายังคงรักษาประเพณีทำบุญและรดน้ำดำหัว

(๔) ในปัจจุบัน : สงกรานต์หลากหลาย

มีทั้งสืบสานประเพณีและผสมผสานความสนุกสมัยใหม่ การเล่นน้ำมีรูปแบบหลากหลาย มีการควบคุมและรณรงค์เรื่องความปลอดภัย

ชายชรามองความเปลี่ยนแปลงด้วยความเข้าใจ

(๕) ในอนาคต : ชายชรามองว่าสงกรานต์อาจเปลี่ยนไปตามยุคสมัย

แต่จิตวิญญาณของความเอื้อเฟื้อ เคารพผู้สูงอายุ และความสามัคคีในครอบครัวชุมชนไม่ควรเลือนหาย การนำเทคโนโลยีมาใช้ส่งเสริมวัฒนธรรมเป็นแนวทางที่น่าสนใจ

๔. วัฒนธรรมประเพณีที่สำคัญโดดเด่นของงานปีใหม่วันสงกรานต์ไทย

สงกรานต์มิได้มีแค่สาดน้ำ แต่เต็มไปด้วยวัฒนธรรมประเพณีที่งดงามและมีความหมายลึกซึ้ง ได้แก่ การทำบุญตักบาตร การรดน้ำดำหัว การสรงน้ำพระพุทธรูปการก่อเจดีย์ทราย การแห่นางสงกรานต์ การละเล่นพื้นเมือง และการทำความสะอาดบ้านเรือนวัดวาอาราม

๕. ความรู้สึกและประทับใจต่องานสงกรานต์ไทย

(๑) ในยามเด็ก เยาวชน : สนุกสนานไร้เดียงสาเล่นน้ำอิสระ แต่งกายสดใส ลิ้มรสอาหารพิเศษ

(๒) ในยามเป็นนิสิตนักศึกษา : ปลดปล่อยความเครียด เดินทางร่วมสนุกกับเพื่อนต่างสถาบัน

สัมผัสบรรยากาศสงกรานต์ในเมืองต่างๆ

(๓) ในยามเป็นผู้ใหญ่ พ่อแม่ : รวมญาติ เยี่ยมเยียนครอบครัว ทำกิจกรรมร่วมกัน เห็นลูกหลานสนุกสนาน

(๔) ในยามแก่เฒ่าชรา : รำลึกความทรงจำ เห็นลูกหลานสืบสานประเพณี ได้รับความเคารพรัก

การได้มองเด็กๆ เล่นน้ำ ฟังเพลงพื้นเมือง และได้รับการรดน้ำดำหัวคือความสุขเรียบง่าย

(๕) ในยามที่ได้กลับไปเที่ยวสงกรานต์ที่บ้านเกิด :

สัมผัสบรรยากาศคุ้นเคย พบปะเพื่อนเก่า ร่วมกิจกรรมประเพณี คือความสุขและความอบอุ่นที่หาจากที่ไหนไม่ได้

๖. วันสงกรานต์ไทย ที่สนุกร่าเริง ซึ่งใจ ต่อนักท่องเที่ยวต่างประเทศที่ชื่นชมสงกรานต์ไทย

สงกรานต์ดึงดูดนักท่องเที่ยวทั่วโลกด้วยเอกลักษณ์การสาดน้ำ ความเป็นมิตร และวัฒนธรรมประเพณีที่งดงาม สร้างความสุขและรอยยิ้มให้กับผู้มาเยือน

๗. บทกวีไพเราะ เกี่ยวกับ วันสงกรานต์

(๑) ประเพณีวัฒนธรรมไทย

สายลมพลิ้วต้องพฤกษาใบ

สงกรานต์มาเยือนใจเบิกบาน

สรงน้ำพระ รดน้ำผู้ชรา

สืบสานคุณค่าแห่งไทยเอย

(๒) ความสุข สนุกสนาน ร่าเริง แจ่มใส จิตใจชื่นบาน

หยาดน้ำเย็นฉ่ำชื่นกายา

หัวเราะร่าเริงสุขหรรษา

ความทุกข์ความเศร้าจงหายพลัน

จิตใจเบิกบานในสงกรานต์

(๓) ความสุขของครอบครัวไทย

รวมญาติพี่น้องผองเพื่อนพ้อง

อบอุ่นรักใคร่สมานฉันท์

รดน้ำขอพรด้วยใจผูกพัน

สุขสันต์หรรษาทั้งครอบครัว

(๔) ความสุข ที่เอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ไปยังผู้อื่น และสังคม

น้ำใจไมตรีที่มอบให้

รอยยิ้มสดใสแสนชื่นชู

เผื่อแผ่ความสุขสู่ผู้คน

สงกรานต์เบิกบานทั่วแคว้นดิน

๘. ข้อคิดที่ดีงดงาม ต่อตน ครอบครัว ชุมชน และบ้านเมือง

สงกรานต์มิใช่แค่สนุกสนาน แต่เป็นเวลาใคร่ครวญถึงคุณค่า ต่อตนเอง : ชำระล้างจิตใจ เริ่มต้นปีใหม่สดใสต่อครอบครัว : รวมญาติ สร้างความอบอุ่น ต่อชุมชน : ร่วมมือร่วมใจ เสริมสร้างสามัคคี ต่อบ้านเมือง : ส่งเสริมการท่องเที่ยว เผยแพร่วัฒนธรรมไทย

๙. เราในฐานะคนไทย ควรคิดและทำอะไรให้วันสงกรานต์มีคุณค่า ความหมายและประโยชน์สุขต่อตนเอง ครอบครัว เพื่อนมิตร ชุมชน และบ้านเมือง

ในฐานะคนไทย ควรตระหนักถึงคุณค่าที่แท้จริงของสงกรานต์ ร่วมกันทำให้เป็นช่วงเวลาแห่งความสุขยั่งยืน โดยสืบสานประเพณี เล่นน้ำอย่างมีสติและปลอดภัยส่งเสริมความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ รักษาความสะอาด ต้อนรับนักท่องเที่ยวด้วยไมตรีจิต และสร้างความสัมพันธ์ที่ดี

๑๐. อื่นๆ

@ สำหรับชายชราแห่งลำปาง

แม้สงกรานต์ปีนี้อาจไม่คึกคักเท่าวัยเยาว์ แต่ความทรงจำและความผูกพันยังคงอยู่ เขามองเห็นการเปลี่ยนแปลงและหวังว่าคุณค่าที่แท้จริงจะสืบทอดสู่รุ่นลูกหลาน เพื่อให้สงกรานต์ยังคงเป็นช่วงเวลาแห่งความสุข ความอบอุ่น และความเป็นสิริมงคลตลอดไป

ในขณะที่เสียงเพลงสงกรานต์ดังแว่วมา

@ ชายชรานั่งทบทวนอดีตด้วยรอยยิ้ม

หวังว่าสงกรานต์ในปีต่อๆ ไปจะยังคงเปี่ยมด้วยคุณค่าและความหมายเป็นช่วงเวลาที่คนไทยร่วมกันสร้างความสุขและสืบสานวัฒนธรรมประเพณีอันงดงามนี้ตลอดไป

ชัยวัฒน์ สุรวิชัย