กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม โดย สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ร่วมกับสถาบันเทคโนโลยีนิวเคลียร์แห่งชาติ (องค์การมหาชน)(สทน.) และมหาวิทยาลัยนเรศวร (มน.) ส่งออกส้มโอไทยไปยังสหรัฐอเมริกาสำเร็จพร้อมทั้งนำส้มโอไปจัดแสดงในงาน Natural Products Expo East 2023 ณ ประเทสหรัฐอเมริกา

ผนที่ 20 กันยายน 2566 ดร.วิภารัตน์ ดีอ่อง ผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ได้มอบหมายให้ นายเอนก บำรุงกิจ รองผู้อำนวยการสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ นำทีมนักวิจัยโครงการศึกษาผลของการฉายรังสีต่อคุณภาพหลังการเก็บเกี่ยวมะม่วงมหาชนกและส้มโอเพื่อการส่งออกประเทศสหรัฐอเมริกา โดยมี ดร.หาญณรงค์ ฉ่ำทรัพย์ จาก สทน. เป็นหัวหน้าโครงการ พร้อมด้วยนักวิจัยร่วม รศ.ดร.พีระศักดิ์ ฉายประสาท นักวิจัยจากมหาวิทยาลัยนเรศวร และ ดร.สุวิมล เจตะวัฒนะ นักวิจัยจาก สทน. เดินทางไปยังประเทศสหรัฐอเมริกา เพื่อนำส้มโอไทยที่ผ่านกระบวนการจัดการหลังการเก็บเกี่ยวและฉายรังสีตามข้อกำหนดของทางสหรัฐอเมริกาเข้าร่วมจัดแสดงในงาน Natural Products Expo East 2023 

นายเอนก  บำรุงกิจ รองผู้อำนวยการ วช. กล่าวว่า กระทรวงเกษตรสหรัฐฯ ได้อนุญาตให้ไทยสามารถส่งออกส้มโอสด ด้วยวิธีการฉายรังสี เข้าสู่สหรัฐอเมริกาได้เป็นครั้งแรก เมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน 2564  โดยไม่จำกัดสายพันธุ์ นับเป็นผลไม้สดไทยชนิดที่ 8 ที่ได้รับอนุญาตให้นำเข้า จากเดิมที่มีมะม่วง มังคุด เงาะ ลำไย ลิ้นจี่ สับปะรด และแก้วมังกร โดยจะต้องได้รับการฉายรังสีก่อนการส่งออก อันเป็นมาตรการป้องกันไม่ให้ไข่แมลงศัตรูพืชที่อาจติดไปฟักเป็นตัวและเกิดการแพร่กระจายของแมลงในประเทศปลายทาง ทีมวิจัยจึงศึกษาการกระจายของรังสีในบรรจุภัณฑ์ส้มโอและปัจจัยที่มีผลต่อคุณภาพหลังการฉายรังสีแกมมา เพื่อให้สอดคล้องกับกฎระเบียบของทางสหรัฐอเมริกา ผลการทำ dose mapping ประสบความสำเร็จเป็นอย่างดี และเจ้าหน้าที่ของหน่วยงาน Animal and Plant Health Inspection Service (APHIS) จากกระทรวงเกษตร ของสหรัฐอเมริกามาร่วมดำเนินการรับรองผล ไปเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม 2566 ทำให้ผู้ประกอบการไทยสามารถส่งออกส้มโอผลสดได้

สำหรับงาน Natural Products Expo East นั้น เป็นงานที่จัดขึ้นเป็นประจำทุกปีในช่วงฤดูใบไม้ร่วง (Fall) ของประเทศสหรัฐอเมริกา เป็นงานแสดงเกี่ยวกับอุตสาหกรรมผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติ ผลิตภัณฑ์เกษตรอินทรีย์ ผัก ผลไม้ ผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพ และผลิตภัณฑ์อาหารเสริมต่างๆ จัดขึ้น ณ เมืองฟิลาเดลเฟีย รัฐเพนซิลเวเนีย ประเทศสหรัฐอเมริกา ในระหว่างวันที่ 20 - 23 กันยายน พ.ศ. 2566 มีผู้แสดงสินค้ากว่า 1,500 ราย จากหลายประเทศทั่วโลก มีผู้เข้าร่วมแสดงผลงาน (ผู้เชี่ยวชาญด้านอุตสาหกรรม) กว่า 29,000 ราย เป็นงานแสดงสินค้าที่มีศักยภาพสูงและคาดว่าจะมีผู้เข้าร่วมงานเพื่อเจรจาธุรกิจจากทั้งในสหรัฐอเมริกาและประเทศต่างๆ ทั่วโลก ไม่ต่ำกว่า 50,000 คน โดย วช. และทีมวิจัยจึงนำส้มโอจำนวน 4 สายพันธุ์ ได้แก่ ทองดี ขาวแตงกวา ขาวใหญ่ และทับทิมสยาม ไปออกบูธเพื่อเปิดตัว นำเสนอ และแนะนำส้มโอไทยให้ผู้บริโภคได้รู้จัก ได้ทดลองชิมรสชาติ พบว่า ผู้บริโภคให้การยอมรับและชื่นชอบรสชาติและสีสันของส้มโอไทยเป็นอย่างมาก นอกจากนี้ยังได้พบและเจรจาการค้ากับภาคเอกชนในหลายประเทศ เป็นการสร้างเครือข่ายกับผู้ขายในอุตสาหกรรมเดียวกัน ทำให้สามารถเปิดตลาดสหรัฐฯ ได้เพิ่มมากขึ้น