สมาคมสินแร่และวัสดุก่อสร้าง จับมือมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์  จัดสัมมนาเรื่อง “ที่ดินของรัฐ : บริหารจัดการใหม่พลิกฟื้นเศรษฐกิจไทย”

สมาคมสินแร่และวัสดุก่อสร้าง นำโดยดร.วิจักษ์ พงษ์เภตรา นายกสมาคม ร่วมกับมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ จัดการสัมมนาเรื่อง “ที่ดินของรัฐ : บริหารจัดการใหม่พลิกฟื้นเศรษฐกิจไทย” ณ ห้องสุธรรม อารีกุล อาคารสารนิเทศ 50 ปี มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน กรุงเทพฯ

นายสมคิด เชื้อคง รองเลขาธิการนายกรัฐมนตรีฝ่ายการเมือง กล่าวปาฐกถาพิเศษ “ ที่ดินของรัฐ กับข้อจำกัดและโอกาสการพัฒนาในมุมของกฎหมาย” โดยสรุปว่า  ประเทศไทยมีที่ดินรวม 320 ล้านไร่ แต่ถ้ารวมทุกโฉนดพบว่ามีที่ดินเกิน 320 ล้านไร่  เพราะมีปัญหาการทับซ้อน ข้อมูลของแต่ละหน่วยงานไม่ตรงกัน งานยากของรัฐบาลคือการลดความเหลื่อมล้ำในการใช้ที่ดิน  เช่น เอาที่ดินจากกองทัพซึ่งไม่ได้ใช้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจโอนให้กรมธนารักษ์  แล้วกรมธนารักษ์ให้คนยากจนเช่าทำกินในราคาถูก การพัฒนาที่ดินของรัฐต้องคำนึงถึงการอนุรักษ์ต้องรักษา ป่าไม้ต้องอนุรักษ์ต้องดูแลรักษาไว้ การพัฒนาไม่ใช่โค่นป่า ต้องมีการจัดการที่ดี การเพิ่มประสิทธิภาพของที่ดิน เกษตรกรขาดทักษะ ใช้ที่ดินไม่คุ้มค่า ชาวนาใช้ปุ๋ยหนัก แต่ผลผลิตไม่เพิ่ม

ที่ดินของรัฐหลายเรื่องทำยาก ช้าเกือบทุกเรื่อง ต้องปรับปรุงกฎหมายที่ไม่ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อพี่น้องประชาชน โลกเปลี่ยนไปเร็วแต่ประเทศไทยเปลี่ยนกฎหมายช้า รัฐบาลชุดก่อนต้องการทวงคืนผืนป่า  เป็นเรื่องที่ถูกต้องแต่ไม่ถูกทุกเรื่อง ใช้กฎหมายคสช.ไปรื้อถอน วันนี้คดีแห้งไปแล้วกว่า 3 หมื่นคดี ได้ที่ดินคืนแล้วไม่รู้ว่าจะทำยังไงต่อ กฎหมายเกี่ยวกับที่ดินมีเยอะมาก  หากจะแก้ต้องไปในทิศทางเดียวกัน ที่ดินส.ป.ก.ซึ่งกฎหมายให้ทำการเกษตรอย่างเดียวแต่โลกวันนี้เกษตรอย่างเดียวไม่เพียงพอ รัฐได้ผลตอบแทนเป็นภาษีก็น้อย เราสามารถปรับโครงสร้างส.ป.ก.ได้  ไม่ได้แปลว่าจะยกที่ส.ป.ก.ให้เป็นของเอกชน  แต่แปลว่าถ้าไม่เหมาะกับการเกษตรก็อาจจะเป็นอุตสาหกรรมหรือเพื่อการท่องเที่ยวได้ คนที่มาร้องทุกข์ที่ทำเนียบรัฐบาล อันดับแรกคือเรื่อง “ที่ดินทำกิน” แปลว่าทุกรัฐบาลที่ผ่านมาไม่สามารถแก้ปัญหาเหล่านี้ได้ ถ้าจะแก้ได้ต้องบูรณาการจริงๆทุกหน่วยงาน
          
ในช่วงของการเสวนาซึ่งดำเนินรายการโดยนายชัยวัฒน์ วนิชวัฒนะ บรรณาธิการ The Leader Asia  ผศ.ดร.กิติชัย รัตนะ อาจารย์ประจำภาควิชาอนุรักษ์วิทยา คณะวนศาสตร์  มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กล่าวว่า ที่ดินของรัฐมองใน3รูปแบบ 1.การคุ้มครองไว้เพื่อเป็นที่ดินของรัฐ  เช่น ที่ป่าไม้  ที่ราชพัสดุ 2.ที่ดินเพื่อการใช้ประโยชน์ เพื่อการเคลื่อนเศรษฐกิจและสังคม  3.พื้นที่ทับซ้อน ชุมชนอยู่ในเขตพื้นที่รัฐ ใช้หลักรัฐศาสตร์คู่กับนิติศาสตร์  มีความยืดหยุ่นไม่เหมือนกัน หรือมีความคลุมเครือเรื่องแนวเขต ต้องใช้One Map เพื่อทำรายละเอียดให้เด่นชัดซึ่งอาจจะมีข้อพิพาทตามมาอีกมาก ปัจจุบันมีความไม่ชัดเจนว่าที่ดินส.ป.ก. ทำประโยชน์เพื่อเกษตรได้ดีจริงหรือ เพราะพบว่าการใช้ประโยชน์ที่ดินส่งผลต่อผลิตภาพต่ำมาก เกษตรกรไทยติดกับเรื่องต้นทุนการผลิตและหนี้สิน การเพิ่มมูลค่าใหม่ในที่ดินมีความจำเป็นรัฐบาลกลางต้องจัดสรรแบ่งปันบริหารการใช้ประโยชน์ที่ดินด้วยแนวคิดแบบพลิกโฉมโดยอยู่บนความสมดุลและความเป็นธรรม หากจะบริหารจัดการใหม่ ต้องออกกฎหมายใหม่ให้ทันสมัย ยกเลิกกฎหมายเก่าที่ไม่จำเป็น 

นายชวลิต ชูขจร  อดีตปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ กล่าวว่า การจะใช้ที่ดินให้เกิดประโยชน์สูงสุดต้องรู้ปัญหา  ที่ดินของรัฐนั้นมี 8 กระทรวง 19 กรม 3 รัฐวิสาหกิจ และกฎหมายอีก 16 ฉบับใช้บังคับอยู่  แต่ละฝ่ายต่างถือกฎหมายคนละฉบับในการทำหน้าที่ของตน  เมื่อมีนโยบาย กฎหมาย และภาษีเข้ามากำกับ  ทำให้เกิดการใช้ประโยชน์ที่ดินโดยไม่คำนึงถึงความคุ้มค่าหรือผลผลิต ที่ดินส.ป.ก.40ล้านไร่เคยมีนโยบายต้องรักษาไว้เพื่อความมั่นคงของประเทศ  ใช้กฎหมายส.ป.ก.ที่ห้ามจำหน่ายจ่ายโอน  และเกษตรกรคือผู้ใช้เวลาส่วนใหญ่ในการประกอบอาชีพเกษตร  เกษตรกรจึงไปทำอย่างอื่นไม่ได้และต้องจนอยู่ชั่วชีวิต  แต่ความจริงที่ดินรัฐมีการบุกรุกตลอดมา  รัฐจัดการแบบมีปัญหาดินพอกหางหมู ปัญหาใหญ่คือความไม่เป็นเอกภาพของหน่วยงานราชการ  มีการตั้งสคทช.เพื่อให้เป็นหนึ่งเดียว  แต่สิ่งที่หน่วยงานต่างๆกำลังทำอยู่ไม่เชื่อว่าจะแก้ไขปัญหาอะไรได้          

นายสุริยน พัชรครุกานนท์ รองผู้อำนวยการสำนักงานคณะกรรมการนโยบายที่ดินแห่งชาติ (สคทช.) กล่าวว่า สคทช.เพิ่งตั้งเมื่อปี 2564 ตอนนี้เพิ่ง3ขวบ  เป็นหน่วยงานเชิงนโยบายที่พยายามแก้ปัญหาที่ดินให้ทุกด้านแต่อาจจะช้าหน่อย เพราะการมีส่วนร่วมในการทำงานของหน่วยงานต่างๆยังไม่เป็นเอกภาพ  หน้าที่ของสคทช.คือบริหารจัดการที่ดินและทรัพยากรดินให้เป็นเอกภาพ  เป็นไปในทิศทางเดียวกัน ตอนนี้มีCEO One Map เร่งรัดดำเนินการให้จบเพราะมีปัญหาที่ดินทับซ้อนที่ต้องเร่งแก้ไข  One Map จะเสร็จในปี 2568 จะเปิดโอกาสให้ประชาชนโต้แย้งสิทธิ์หรือพิสูจน์สิทธิ์ การลดลงของพื้นที่ป่าน่ากลัวมากการบุกรุกยังมีต่อเนื่อง เพราะมาตรการของรัฐบางช่วงแข็งแรง บางช่วงหย่อนยาน ที่ดินส่วนใหญ่อยู่ในมือคนส่วนน้อย  ที่ดินใช้ประโยชน์ไม่เต็มศักยภาพ ที่ดินมีศักยภาพมากกว่าทำการเกษตร

ผศ.ดร.ศุภฤกษ์ สุขสมาน รองคณบดีฝ่ายบริหารยุทธศาสตร์และพัฒนากายภาพ คณะบริหารธุรกิจ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ กล่าวว่า การบริหารจัดการที่ดินของรัฐที่ผ่านมามุ่งเน้นไปที่กลุ่มเกษตรกรผู้ยากไร้  ไม่มีที่ทำกิน แต่ปัจจุบันหากมองในด้านผลตอบแทนจากที่ดินคงต้องกลับมาคิดกันใหม่ เช่น ความสมบูรณ์ของดิน  แหล่งน้ำในเขตชลประทาน  โครงสร้างพื้นฐาน นอกจากนี้เกษตรกรยังต้องแบกรับความเสี่ยงหลายด้าน  ทั้งผลผลิต โรค ตลาด ราคาผลผลิต  เกษตรกรเป็นกลุ่มที่มีหนี้สินมาก ข้อเท็จจริงคือเกษตรกรมีรายได้นอกภาคเกษตรสูงกว่ารายได้จากผลผลิตทางการเกษตร เช่นอาจมีอาชีพประกอบ  ลูกหลานส่งเงินให้ใช้ GDP ภาคเกษตรลดต่ำลง  เกษตรกรมีทุนน้อยลง ประสิทธิภาพภาคการเกษตรของไทยแทบไม่มีเลย  เกษตรกรยุคใหม่อาจใช้พื้นที่เพาะปลูกน้อยลงแต่ได้ผลตอบแทนมากขึ้น รัฐบาลต้องเปลี่ยนแนวคิด  ที่ดินที่จะอนุรักษ์ได้ดีที่สุดคือที่ดินของเอกชน  ทำไมไม่ให้TAX CREDIT หรือ CARBON CREDIT แก่เอกชน ส่งเสริมให้เขาไม่นำที่ดินมาพัฒนาในด้านการเกษตร  แต่ใช้ในเชิงอนุรักษ์  ที่ดินใช้ประโยชน์อื่นๆได้ไหมหากมองประโยชน์สูงสุด  นอกจากการเกษตร เช่นท่องเที่ยว เชิงอนุรักษ์ พาณิชยกรรม อุตสาหกรรม                      

นายพรสิทธิ์ ด่านวนิช รองนายกสมาคมสินแร่และวัสดุก่อสร้าง กล่าวว่า ตนเองเป็นตัวแทนของภาคเอกชนที่ประสบปัญหาการใช้ที่ดินของรัฐโดยเฉพาะเรื่องที่ดิน ส.ป.ก. กับการทำเหมืองแร่ ที่ดินส.ป.ก. ทั้งหมด 40 ล้านไร่  สำรวจแล้วมีแร่อยู่ในบริเวณแค่ 4 ล้านไร่ และเอกชนยื่นขอใช้พื้นที่เพียง 3 แสนไร่ จะเกิดประโยชน์ในแง่ค่าภาคหลวง ค่าตอบแทนพิเศษสำหรับ ส.ป.ก. รายได้ส่วนใหญ่ 60% จะตกแก่องค์การปกครองส่วนท้องถิ่น เมื่อมีการทำเหมืองจะเกิดการจ้างงานชาวบ้านในพื้นที่ จะมีกองทุนให้กับชุมชนใกล้เคียง หลังการทำเหมืองจะมีแหล่งเก็บน้ำขนาดใหญ่สำหรับเกษตรกร