ภาพจาก สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

นับแต่สมัยโบราณจวบจนถึงปัจจุบัน มนุษย์มีการนำสมุนไพรธรรมชาติชนิดต่างๆ มาทำเครื่องยาเพื่อบำรุงรักษาชีวิตรักษาสมดุลทั้งร่างกายและจิตใจ หรือบำบัดอาการเจ็บป่วย“เสลดพังพอน” เป็นสมุนไพรชนิดหนึ่งที่มีสรรพคุณในด้านการถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย และสรรพคุณอีกมากมายที่ วันนี้เรามาทำความรู้จักกับเสลดพังพอน สมุนไพรธรรมชาติที่มีสรรพคุณไม่ธรรมดา ดังนี้

เสลดพังพอน จัดอยู่ในวงศ์ ACANTHACEAE แบ่งออกเป็น 2 ชนิด ได้แก่ เสลดพังพอนตัวเมีย (Clinacanthus nutans(Burm.f) Lindau.) มีชื่อเรียกตามท้องถิ่นว่า พญายอหรืออาจเรียกว่า ผักมันไก่ ผักลิ้นเขียด พญาปล้องดำพญาปล้องทอง ลิ้นมังกร โพะโซ่จาง เป็นต้น และเสลดพังพอนตัวผู้ (Barleria lupulina Lindl.) ชื่อเรียกตามท้องถิ่นว่า พิมเสนต้นทองระอา ช้องระอา ลิ้นงูเห่า คันชั่ง อังกาบ อังกาบเมืองหรือก้านชั่ง

เสลดพังพอนตัวเมียและตัวผู้ มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์คล้ายกัน คือ เป็นไม้พุ่มสูงประมาณ 1-2 เมตร ลักษณะใบเป็นใบเดี่ยว มีช่อดอกตั้งที่ปลายกิ่งเหมือนกัน ดอกมีความยาวได้ประมาณ 3-9 เซนติเมตร ซึ่งดอกของเสลดพังพอนทั้ง 2 ชนิดมีสีที่แตกต่างกัน โดยดอกของตัวผู้จะมีสีเหลือง ดอกของตัวเมียจะมีสีแดงอมส้ม ส่วนความแตกต่างนั้นจะอยู่ที่ลำต้น เสลดพังพอนตัวผู้จะมีหนามแหลมยาวที่ลำต้น แต่ตัวเมียไม่มี สีสันของใบก็เช่นกัน เสลดพังพอนตัวผู้จะมีก้านใบสีน้ำตาลแดง ใบสีเขียวเข้ม แต่เสลดพังพอนตัวเมียจะมีใบ ข้อปล้อง และลำต้นจะเป็นสีเขียวทุกส่วน

สรรพคุณทางยาของเสลดพังพอนตัวเมีย ราก-มีฤทธิ์เป็นยาขับปัสสาวะ ช่วยขับประจำเดือน แก้ปวดเมื่อย ใบ-ช่วยรักษาแผลโรคผิวหนัง อาทิ เริม แผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก และบรรเทาอาการแผลร้อนในภายในปาก ลำต้น-ใช้ในการถอนพิษ โดยเฉพาะพิษแมลงสัตว์กัดต่อย ตะขาบ แมงป่อง ช่วยรักษาอาการอักเสบแก้งูสวัด บรรเทาอาการลมพิษ และรักษาแผลน้ำร้อนลวกได้

ส่วนสรรพคุณทางยาของเสลดพังพอนตัวผู้ ราก-ช่วยลดอาการตัวเหลือง แก้อาการตาเหลือง แก้อาการกินข้าวไม่ได้ ถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย ถอนพิษงู แก้ปวดฟัน ใบ-ช่วยแก้อาการปวดที่บาดแผล แก้โรคฝี โรคคางทูม โรคงูสวัด เริม แก้ฟกช้ำ และช่วยรักษาแผลที่เกิดจากของมีคมได้ ลำต้น-ใช้เหมือนเสลดพังพอนตัวเมีย
และใช้แทนเสลดพังพอนตัวเมียได้ แต่ใบเสลดพังพอนตัวเมียมีรสจืด ใบเสลดพังพอนตัวผู้มีรสขมมาก แต่มีฤทธิ์อ่อนกว่าเสลดพังพอนตัวเมีย

เนื่องจากเสลดพังพอน มีสรรพคุณหลักในการบรรเทาอาการต่างๆ บริเวณผิวหนัง ไม่ว่าจะช่วยในเรื่องการรักษาบาดแผลและถอนพิษ สมุนไพรชนิดนี้ยังนิยมนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์สำหรับทาภายนอก เช่น ยาหม่องสมุนไพร สบู่สมุนไพร นอกจากนี้มักนิยมนำเสลดพังพอนมาปลูกเป็นไม้ประดับภายในบ้านเพื่อป้องกันสัตว์และแมลงต่างๆ อาทิ งู ตะขาบ และแมงป่อง เป็นต้นถึงแม้ว่าเสลดพังพอนจะมีสรรพคุณมากมายอย่างที่กล่าวมาข้างต้นแล้ว แต่ก็มีข้อควรระวังในการนำเสลดพังพอนมาพอกบริเวณแผลโดยตรง อันเนื่องมาจากความสะอาดของใบหรือส่วนต่างๆ ของเสลดพังพอน ซึ่งอาจทำให้แผลติดเชื้อได้ หากแผลมีการติดเชื้อควรรีบไปพบแพทย์โดยด่วน

เรียงเรียงข้อมูลจาก

https://health.kapook.com/view140060.html

https://pharmacy.su.ac.th/herbmed/herb/text/herb_detail.php?herbID=256

https://www.disthai.com/16963994

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)