คาร์บอนฟุตพริ้นท์ (Carbon Footprint) หมายถึง ปริมาณก๊าซเรือนกระจก (Greenhouse Gases : GHGs) ที่ถูกปล่อยออกมาในบรรยากาศผ่านกิจกรรมต่างๆ ของมนุษย์ วัดเป็นหน่วยตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2e) ซึ่งการคำนวณคาร์บอนฟุตพริ้นท์ช่วยให้เราเข้าใจถึงผลกระทบของกิจกรรมต่างๆ ต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

ความสำคัญของคาร์บอนฟุตพริ้นท์

1.การวัดผลกระทบต่อสภาพภูมิอากาศ การคำนวณคาร์บอนฟุตพริ้นท์ช่วยให้เราทราบถึงปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่ถูกปล่อยออกมาจากกิจกรรมต่างๆ ทำให้สามารถตระหนักถึงผลกระทบที่มีต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

2.การวางแผนลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก การรู้ปริมาณคาร์บอนฟุตพริ้นท์ช่วยในการวางแผนและดำเนินการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกในทุกภาคส่วน เช่น การเปลี่ยนไปใช้พลังงานหมุนเวียน การปรับปรุงกระบวนการผลิต และการส่งเสริมการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ

3.การรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม องค์กรและภาคธุรกิจมีการตรวจวัดปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเพื่อรายงานคาร์บอนฟุตพริ้นท์ ซึ่งเป็นการแสดงถึงความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นการสร้างภาพลักษณ์ และความน่าเชื่อถือให้กับผู้บริโภค

วิธีการคำนวณคาร์บอนฟุตพริ้นท์

1.การรวบรวมข้อมูล การเก็บข้อมูลเกี่ยวกับการใช้พลังงาน การขนส่ง การใช้วัตถุดิบ และการจัดการของเสีย

2.การคำนวณการปล่อยก๊าซเรือนกระจก ใช้ข้อมูลที่รวบรวมและแปลงเป็นหน่วยของคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2e) โดยใช้ปัจจัยการแปลงที่กำหนด

3.การรายงานและวิเคราะห์ นำผลการคำนวณมารายงานและวิเคราะห์เพื่อหาวิธีการลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก

ตัวอย่างกิจกรรมที่มีคาร์บอนฟุตพริ้นท์สูง

1.การใช้พลังงานไฟฟ้าและการเผาเชื้อเพลิง การใช้ไฟฟ้าในบ้านเรือนและโรงงานอุตสาหกรรม รวมถึงการเผาเชื้อเพลิงฟอสซิลในการขนส่งและการผลิต

2.การขนส่ง การใช้รถยนต์ เครื่องบิน และการขนส่งสินค้าที่ปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูง

3.การเกษตรและการเลี้ยงสัตว์ การทำเกษตรและการเลี้ยงสัตว์ที่ปล่อยก๊าซมีเทนและไนตรัสออกไซด์

4.การผลิตสินค้าและบริการ กระบวนการผลิตที่ใช้ทรัพยากรมากและปล่อยก๊าซเรือนกระจกสูง เช่น การผลิตเหล็ก ซีเมนต์ และพลาสติก

การลดคาร์บอนฟุตพริ้นท์

1.การใช้พลังงานหมุนเวียน เปลี่ยนไปใช้พลังงานแสงอาทิตย์ พลังงานลม และพลังงานชีวมวล

2.การปรับปรุงกระบวนการผลิต ใช้เทคโนโลยีที่มีประสิทธิภาพสูงและลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก

3.การเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ทรัพยากร การลดการสูญเสียและการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ

4.การส่งเสริมการขนส่งที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ใช้ระบบขนส่งสาธารณะ การเดินทางด้วยจักรยาน และการใช้รถยนต์ไฟฟ้า

ทั้งนี้ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (อว.) ดำเนินงานด้าน ประสิทธิภาพเชิงนิเวศเศรษฐกิจ (Eco-efficiency) โดยมีตัวชี้วัดด้านผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม ที่เป็นตัวชี้วัดหนึ่งในการประเมิน Eco-efficiency ซึ่งการประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมจะเป็นการคำนวณปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกขององค์กร โดยใช้หลักการประเมินคาร์บอนฟุตพริ้นท์ขององค์กร (Carbon Footprint for Organization, CFO) ตามวิธีการที่กำหนดโดยองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน) หรือ อบก. ซึ่งปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกที่เกิดขึ้นจะวัดออกมาในหน่วยตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2e) โดยพิจารณาจาก 3 ส่วนหลัก แบ่งเป็น Scope ดังนี้

Scope 1 การปล่อยก๊าซเรือนกระจกทางตรงขององค์กร เช่น การเผาไหม้เชื้อเพลิงในเครื่องจักร การเผาไหม้ของเชื้อเพลิงในยานพาหนะขององค์กร การใช้สารทำความเย็นในเครื่องปรับอากาศ การใช้สารดับเพลิง การบำบัดน้ำเสีย

Scope 2 การปล่อยก๊าซเรือนกระจกทางอ้อมจากการนำเข้าพลังงานจากภายนอก เช่น การซื้อไฟฟ้ามาใช้ในองค์กร

Scope 3 การปล่อยก๊าซเรือนกระจกทางอ้อมอื่นๆ นอกเหนือ Scope 1 และ 2 เช่น การส่งกำจัดขยะ การใช้กระดาษ การใช้น้ำประปา

ผลการประเมินคาร์บอนฟุตพริ้นท์ของ วว. ปีงบประมาณ 2566 เท่ากับ 5,885.094 ตันคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า (tCO2e)

จากข้อมูลดังกล่าวพบว่า การปล่อยก๊าซเรือนกระจกมากที่สุดคือ Scope 2 คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 89.76% ในส่วนของ Scope 2มาจากการใช้ไฟฟ้าขององค์กร ดังนั้นการลดการใช้ไฟฟ้าขององค์กรจึงเป็นเรื่องสำคัญ ปัจจุบัน วว. อยู่ระหว่างดำเนินการติดตั้งโซลาร์เซลล์เพื่อลดค่าใช้จ่ายและยังสามารถช่วยลดก๊าซเรือนกระจกขององค์กรได้อีกด้วย ทั้งนี้ขอความร่วมมือทุกท่านช่วยกันประหยัดพลังงาน นอกจากจะช่วยลดค่าใช้จ่ายแล้วยังช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกด้วย

แหล่งอ้างอิง

1.องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก (องค์การมหาชน) หรือ อบก.

2.World Resources Institute (WRI). WRI

3.Carbon Trust. Carbon Trust

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)