ที่มาของรูป: https://www.prachachat.net/local-economy/news-1732183

ต้นปี 2568 ข่าวจากกรมวิชาการเกษตรแจ้งว่า สำนักงานบริหารทั่วไปของศุลกากรแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน (GACC) แจ้งพบปัญหาการใช้สารย้อมสี “Basic Yellow 2” ซึ่งเป็นสารอันตรายที่ก่อให้เกิดมะเร็งในทุเรียนส่งออกไปจีน จึงออกมาตรการในการสุ่มตรวจทุกล็อตที่ส่งเข้าจีนต้องมีผลการทดสอบจากห้องปฏิบัติการที่ได้รับการยอมรับจากประเทศจีน สร้างความเสียหายต่อภาพรวมของการส่งออกทุเรียนในช่วงตรุษจีนที่มีความต้องการสูง ปัญหาดังกล่าวนอกจากกระทบต่อความเชื่อมั่นในความปลอดภัยและคุณภาพของผู้บริโภคต่อผลผลิตทุเรียนแล้ว ยังเกิดผลกระทบต่อความเชื่อมั่นในระบบประกันคุณภาพในการผลิตและส่งออกผลผลิตทางการเกษตรและอาหารส่งออกทั้งหมดของประเทศไทยด้วย กรมวิชาการเกษตรได้ออกประกาศ เรื่อง มาตรการควบคุมการปนเปื้อนสารห้ามใช้ในทุเรียนผลสดส่งออกไปสาธารณรัฐประชาชนจีน พ.ศ. 2568 โดยห้ามใช้หรือมีสารห้ามใช้ไว้ในครอบครองหากฝ่าฝืนจะถูกระงับการส่งออกและนำไปสู่การยกเลิกหนังสือสำคัญแสดงการขึ้นทะเบียนโรงงานผลิตสินค้าพืช กรณีเจ้าหน้าที่สงสัยว่าทุเรียนมีการใช้สารห้ามใช้ให้มีอำนาจสั่งให้โรงคัดบรรจุนำผลทุเรียนไปตรวจวิเคราะห์กับห้องปฏิบัติการ หากฝ่าฝืนกรมวิชาการเกษตรจะปฏิเสธการออกใบรับรองสุขอนามัยพืช มีผลตั้งแต่วันที่ 9 มกราคม 2568 เป็นต้นไป

ที่มาของปัญหาเกิดจากการใช้สีสังเคราะห์ Basic yellow 2 ใส่ในน้ำจุ่มผลทุเรียนเพื่อทำให้มีสีสวย ทดแทนการใช้ขมิ้นหรือสีผสมอาหารซึ่งมีราคาแพงกว่า โดยไม่ทราบหรือไม่คำนึงถึงความปลอดภัยของผู้บริโภค

รูปที่ 1 โครงสร้างทางเคมีของ Basic yellow 2 หรือ Auramine O

“Basic yellow 2” คืออะไร

“Basic yellow 2” เป็นสารเคมีสังเคราะห์ที่ใช้ในการพิมพ์หรือย้อมสีให้กับวัสดุต่างๆ เช่น ผ้า กระดาษ เส้นไหมหมึก พลาสติก อะคริลิก เส้นใยพอลิเอสเทอร์ ขนสัตว์ หนังหรือใช้ในการย้อมสีเซลล์สิ่งมีชีวิตในห้องปฏิบัติการ เป็นสารอินทรีย์ที่มีชื่อทางเคมีคือ “2,5-Dimethoxy-4-[(4-methylphenyl)azo]-N,N-dimethylaniline hydrochloride” หรือ“Auramine O” เป็นผงสีเหลือง ละลายได้ในน้ำทั้งน้ำเย็นและน้ำร้อน รวมทั้งเอธิลอัลกอฮอล์ ได้เป็นของเหลวสีเหลือง และเกิดการสลายตัวในน้ำต้มเดือด

Auramine O เป็นสารย้อมสีที่จัดอยู่ในกลุ่ม “Basic dye” หรือ “Cationic dye” เป็นโมเลกุลสารให้สีที่มีประจุบวก มีความสามารถจับกับวัสดุที่มีประจุลบได้ดี เช่น เส้นใย
อะคริลิก เส้นไหม ขนสัตว์ ฯลฯ นอกจาก Basic yellow 2 หรือ Auramine O แล้ว ยังมีสารในกลุ่ม Basic dye ที่ให้สีเหลืองอื่นๆ ซึ่งมีการกำหนดรหัสเป็นเลขส่วนท้าย เช่น Basic yellow 1 คือ สาร Thioflavin T หรือ Basic yellow 3 คือ AURAMINE G หรือ Basic yellow 40 คือ Coumarin 40 ซึ่งต่างเป็นสารในกลุ่ม Basic dye ที่ใช้ย้อมวัสดุให้มีสีเหลือง แต่มีเฉดสีเหลืองและคุณสมบัติของสารที่แตกต่างกันออกไป

สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย (วว.)